Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Wiadomości

Breadcrumb Breadcrumb

Web Content Display Web Content Display

Narodowy Kongres Nauki. W Krakowie debatowano nad kształtem "Konstytucji dla nauki"

Narodowy Kongres Nauki. W Krakowie debatowano nad kształtem "Konstytucji dla nauki"

Dwudniowe spotkanie, które odbywało się w Centrum Kongresowym ICE Kraków zorganizowane zostało przez ministerstwo nauki i szkolnictwa wyższego oraz Uniwersytet Jagielloński. Swoją obecność na kongresie potwierdziło ok. 3 tys. uczestników.

Kongres oficjalnie otworzył rektor UJ prof. Wojciech Nowak. - Nasze dzisiejsze spotkanie ma charakter szczególny. To moment przełomowy, porównywalny do reformy szkolnictwa przeprowadzonej w XVIII wieku przez Hugo Kołłątaja. Stanowi podsumowanie ponadrocznej debaty nad projektem nowej ustawy o szkolnictwie wyższym w Polsce, aktu prawnego stanowiącego absolutny fundament działalności wszystkich uczelni w kraju.

Rektor podkreślił, że środowisko akademickie czuje silną potrzebę zmian, które ułatwią dynamiczny rozwój i usprawnią funkcjonowanie uczelni. - Liczba uczestników kongresu świadczy, że zmiany są oczekiwane i pożądane - mówił rektor.

- Mamy nadzieję, że ustawa spełni nasze oczekiwania, że nasze sugestie i pomysły znajdą odbicie w końcowym tekście ustawy. Ale nawet najlepsza ustawa będzie mogła być realizowana jedynie, gdy będą ku temu warunki. Jednym z nich jest znaczący wzrost finansowania nauki w Polsce - zaznaczył prof. Wojciech Nowak.

W Radzie Kongresu, która wspierała proces debaty nad ustawą zasiada 58 wybitnych naukowców. Jej przewodniczący prof. Jarosław Górniak przypomniał drogę, która doprowadziła do powstania projektu ustawy. Zaznaczył, że reforma wyrosła z oczekiwań środowiska. Pod koniec lutego 2016 r. MNiSW ogłosiło konkurs "Ustawa 2.0", w ramach którego grupy ekspertów miały wypracować konkurencyjne projekty założeń nowej ustawy dotyczącej uczelni. Do konkursu zgłosiło się 15 zespołów, spośród których wybrano trzy zespoły. Każdy otrzymał grant w wysokości 300 tys. zł. Zespoły te niezależnie od siebie prowadziły konsultacje i opracowywały założenia do nowej ustawy.

Głównym punktem wydarzenia było wystąpienie ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina, który przedstawił założenia tzw. Ustawy 2.0, czyli projektu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nazywanej też "konstytucją dla nauki".

Dzisiejszy kongres to zwieńczenie długiego procesu - 574 dni konsultacji, setki spotkań i debat, 9 konferencji tematycznych. Liczby pokazują, że mamy do czynienia z reformą bez precedensu. Ważny jest nie tylko sam cel, ale także i droga do jego osiągnięcia. Ta metoda pracy jest chwalona przez Komisję Europejską i stawiana jako wzór opracowywania ważnych ustaw - powiedział minister. Podkreślił, że reforma zainicjowana została przez środowisko i stanowi wyjście naprzeciw przekonaniom o konieczności przeprowadzenia głębokich zmian. Dodał, że przepowadzenie reformy wymaga ścisłej współpracy i zaufania środowiska akademickiego i polityków.

 

Proponowane zmiany dotyczą kilku zasadniczych kwestii:

Według słów ministra nowa ustawa poszerzy autonomię uczelni. Zwiększona zostanie rola statutu uczelni, który będzie kluczowym dokumentem dla jej funkcjonowania, zawierającym najważniejsze przepisy dotyczące jej działania. Na przygotowanie nowych statutów uczelnie będą miały rok od wejścia w życie "Ustawy 2.0".

W ocenie ministra nauki należy znaleźć optymalne rozwiązanie w kierowaniu uczelnią. Władzę na uczelni, oprócz rektora i senatu, sprawować będzie również rada uczelni (nie dotyczy to szkół niepublicznych). Ponad połowę jej składu będą stanowiły osoby spoza uczelni (jednym z jej członków będzie przewodniczący samorządu studenckiego). Członków rady wskaże senat.

Wobec powyższych zmian konieczna jest zatem rewizja mechanizmu wyboru rektora. Planowane zmiany zakładają, że rektora wybierać będzie kolegium elektorów spośród co najmniej dwóch osób wskazanych przez radę uczelni. Do jego prerogatyw należeć ma m.in. zarządzanie uczelnią, jej finansami, kadrą i organizacją, czy przygotowywanie projektów statutu i strategii uczelni.

Uczelnie staną się podmiotem w systemie szkolnictwa wyższego. To właśnie one dostaną uprawnienia do prowadzenia studiów - przedmiotem ewaluacji nie będą wydziały, ale uczelnie.

Projekt przewiduje podział uczelni na zawodowe i akademickie, z których wyłoniona zostanie grupa 10 uczelni badawczych. By znaleźć się w tym gronie, uczelnia będzie musiała wziąć udział w konkursie, w którym międzynarodowi eksperci wybiorą instytucje z największym potencjałem. Nie odbędzie się to kosztem uczelni regionalnych - dla nich przeznaczony będzie drugi typ konkursu, w którym wybrane zostaną tzw. wyspy regionalnej doskonałości.

Uczelnia akademicka będzie musiała mieć co najmniej jedną z kategorii naukowych A+, A albo B+. Tylko uczelnie akademickie będą mogły prowadzić kształcenie doktorantów w szkołach doktorskich.  

Uczelnie zawodowe nie będą konkurowały z akademickimi o finansowanie. Pule środków dla tych dwóch grup uczelni nie będą współdzielone. Finansowanie uczelni będzie się odbywało w oparciu o wieloletni kontrakt. Konkursy będą cykliczne, a konkurencja nieustanna. Dodatkowe finansowanie pochodzić ma ze wzrostu nakładów na szkolnictwo, nie będzie zaś polegało na uszczupleniu obecnych środków przeznaczonych na szkolnictwo. Minister Gowin podkreślił, że kluczowa jest ilość pieniędzy w systemie, oraz zapowiedział, że w przyszłym budżecie środki przeznaczone na naukę zostaną zwiększone o 1 mld zł.

Ustawa 2.0 przewiduje nowy model kształcenia doktorantów. Obecny model oceniany jest jako dysfunkcjonalny. Po zmianach wprowadzone zostaną dwie ścieżki uzyskania doktoratu: szkoły doktorskie i ścieżka eksternistyczna, tzw. "z wolnej stopy". W szkołach doktorskich każdy doktorant będzie miał zapewnione stypendium naukowe. Stypendium wyniesie 110% minimalnego wynagrodzenia przez pierwsze 2 lata nauki, a w następnych latach wzrośnie do 170% (przy warunku uzyskania wysokiej oceny okresowej).

Zmienią się także zasady habilitacji. Zaproponowano zróżnicowane ścieżki osiągania stopnia doktora habilitowanego oraz zmianę znaczenia habilitacji w systemie. Habilitacja ma być przepustką do promowania doktorów. Uprawnienia do nadawania stopnia zachowają jednostki, które w danej dyscyplinie zachowają co najmniej kategorię A. Przewidziano likwidację obowiązku habilitacji. Koniecznym dopełnieniem tego rozwiązania musi być przyznanie doktorom atrybutów samodzielnego pracownika naukowego. Wprowadzona zostanie także szybka ścieżka uzyskania habilitacji. Automatyczna habilitacja będzie możliwa dla laureatów grantów ERC (European Research Council) lub kierujących projektem grantowym (z ustalonej listy).

Centralną Komisję ds. Stopni i Tytułów Naukowych - która zajmowała się m.in. wnioskami o habilitację i profesurę - zastąpi Rada Doskonałości Naukowej. Z kolei ewaluacja jakości działalności naukowej prowadzona będzie co cztery lata przez Komitet Ewaluacji Nauki.

Po zakończeniu kongresu rozpoczną się trzymiesięczne konsultacje środowiskowe i uzgodnienia międzyresortowe. Jarosław Gowin wyrażał nadzieję, że projekt trafi pod obrady rządu w drugiej połowie grudnia, tak aby ustawa mogła wejść w życie w październiku 2018 r.
Photogallery
Recommended
Student UJ CM współautorem projektu nagrodzonego w konkursie "<span lang='en'>Direction: Space</span>"

Student UJ CM współautorem projektu nagrodzonego w konkursie "Direction: Space"

W Szpitalu Uniwersyteckim przyszły na świat czworaczki

W Szpitalu Uniwersyteckim przyszły na świat czworaczki

Prof. Marian Mrozek laureatem Nagrody Głównej PTM im. Hugona Steinhausa

Prof. Marian Mrozek laureatem Nagrody Głównej PTM im. Hugona Steinhausa

Wybitny hematolog patronem ronda w Krakowie-Prokocimiu

Wybitny hematolog patronem ronda w Krakowie-Prokocimiu