W krakowskie obchody święta Konstytucji 3 Maja od pięciu lat wpisuje się uroczystość upamiętniająca Hugona Kołłątaja - reformatora Akademii Krakowskiej, jej późniejszego rektora, współtwórcę pierwszej na kontynencie europejskim i, po amerykańskiej, drugiej na świecie ustawy zasadniczej.

Ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja, uchwalił 3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni. W pracę nad jej powstaniem zaangażowani byli król Stanisław August Poniatowski, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki oraz Stanisław Staszic, ale jej ostateczną redakcję powierzono Hugonowi Kołłątajowi.

Ten wybitny uczony, polityk, działacz i duchowny w latach 1777–1780 z ramienia Komisji Edukacji Narodowej dokonał reformy Akademii Krakowskiej. Po jej przeprowadzeniu uniwersytet otrzymał nazwę Szkoły Głównej Koronnej. Kołłątaj był jej rektorem w latach 1782–1786.

Święto Konstytucji 3 Maja społeczność akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego czci co roku składając kwiaty pod pomnikiem Hugona Kołłątaja, znajdującym się na dziedzińcu noszącego jego nazwisko collegium przy ulicy Gołębiej. Biało-czerwony wieniec w imieniu Uniwersytetu złożyli rektor UJ prof. Wojciech Nowak oraz prorektor UJ ds. rozwoju prof. Dorota Malec. Do władz UJ dołączyli reprezentanci władz miasta i województwa - wiceprzewodniczący Rady Miasta Krakowa Sławomir Pietrzyk, wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego Kazimierz Barczyk oraz pełnomocnik wojewody małopolskiego ds. integracji środowisk kombatanckich i osób represjonowanych Marcin Tatara. Kwiaty składali także przedstawiciele partii politycznych i organizacji społecznych.

Hugo Kołłątaj został wysłany do Krakowa przez Komisję Edukacji Narodowej, która postawiła przed nim zadanie zreformowania krakowskiej uczelni. Reforma kołłątajowska (1777–1786) zmieniła strukturę uczelni. Zlikwidowano cztery wydziały, powołując w ich miejsce dwa kolegia: Moralne (teologia, prawo i literatura) oraz Fizyczne (matematyka, fizyka i medycyna). Wprowadzono wykładowy język polski (z wyjątkiem teologii), sprowadzono znakomitych uczonych (m. in. matematyka i astronoma Jana Śniadeckiego), zadbano o rozwój nauk przyrodniczych i ścisłych, zainicjowano budowę Kolegium Fizycznego (Collegium Phisicum), obserwatorium astronomicznego, ogrodu botanicznego i kliniki uniwersyteckiej. W czasie tej reformy uniwersytet otrzymał nazwę Szkoły Głównej Koronnej.

Dzień 3 maja uznano za święto narodowe już w dwa dni po uchwaleniu przez Sejm Wielki Konstytucji Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W późniejszych latach obchodzenie tej rocznicy, z powodu niewoli kraju, zostało na długi czas zawieszone. Święto przywrócono po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Po II wojnie światowej władze komunistyczne zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestacji były tłumione przez milicję. W 1951 roku święto zostało oficjalnie zniesione. Od 1990 roku 3 maja znów jest oficjalnym świętem państwowym.