W połowie kwietnia zakończyły się kolejne prace badawcze zespołu naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (IA UJ) na terenie południowej Jordanii. W ramach wieloletniego projektu uczestnicy krakowskiej ekspedycji gromadzą informacje, które pomogą zrekonstruować zmiany zachodzące w tej części świata w okresie pomiędzy neolitem a wczesną epoką brązu.
Zespół dr. Piotra Kołodziejczyka z Zakładu Archeologii Egiptu i Bliskiego Wschodu UJ bada liczący kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych obszar od 2014 roku. To górzysty, trudno dostępny teren w regionie At-Tafila. Krakowscy naukowcy - na podstawie zebranych danych zarówno archeologicznych, jak i środowiskowych - chcą stworzyć obraz tego, co działo się na tych ziemiach kilka tysięcy lat temu. Szczególnie istotne są dla nich lata 3700-1950 p.n.e., w których zaczęły powstawać pierwsze ośrodki miejskie na Bliskim Wschodzie.
- Pięć lat badań przyniosło już wymierne efekty. Natrafiliśmy między innymi na gigantyczny kompleks osadniczo-gospodarczy, funkcjonujący od okresu paleolitu do czasów epoki brązu. Kolejnym cennym znaleziskiem była niezwykła, neolityczna osada z pokaźnymi murami i centralnym budynkiem. Wokół murów znajdowało się mnóstwo zabytków gospodarczych, w tym rozcieracze, kamienie żarnowe, groty strzał oraz ceramika. Należy podkreślić, że jest to najdalej wysunięta na południowy wschód osada kultury Jerycho IX, jaką do tej pory odkryto - mówi dr Piotr Kołodziejczyk.
W tym roku jego zespół przeprowadził prace wykopaliskowe na kolejnych stanowiskach, do których dostać się można jedynie wąskimi, stromymi i kamienistymi drogami bez żadnych zabezpieczeń. Udało im się m.in. odkryć ponad 100-metrowej długości mur wykonany dużych bloków kamiennych wypełnionych ziemią. Zdaniem badaczy ta dobrze zachowana i solidna konstrukcja, znajdująca się na płaskim zboczu, mogła otaczać tymczasowe obozowisko, pastwiska bądź pola uprawne. Jej pochodzenie wstępnie oszacowano na epokę żelaza.
- W innym miejscu mieliśmy z kolei do czynienia z rodzajem konstrukcji osadniczych. Skrywały one sporo ceramiki oraz mnóstwo zabytków krzemiennych. Zamierzamy też nadal pracować nad materiałami z lat ubiegłych, których do tej pory nie udało się opracować i zadokumentować. Dodatkowo badania paleobotaniczne, na podstawie których można dokładnie datować analizowane próbki, będą kontynuowane z naukowcami z Politechniki Śląskiej w Gliwicach i Poznańskiego Laboratorium Radiowowęglowego - wyjaśnia kierownik badań.
Dr Piotr Kołodziejczyk zaznacza, że celem jego zespołu nie jest odkrywanie pięknych zabytków, lecz odtworzenie tego, co działo się w południowej Jordanii w najwcześniejszych epokach. Jak mówi, w archeologii często bywa tak, że odpowiadając na jedno pytanie, tworzy się kilka kolejnych. Mimo to każdy sezon sprawia, że ten obraz staje się stopniowo coraz klarowniejszy. Badacze po tych kilku latach prac są pewni, że w tym regionie funkcjonowało dobrze rozwinięte pasterstwo, które z resztą jest tu obecne do dziś z tą różnicą, że kilka tysięcy lat temu klimat bardziej sprzyjał tej gałęzi rolnictwa. Drugą kwestią jest udział tej ludności w pionierskim wydobyciu rud miedzi w kopalniach u wylotu pobliskiej Doliny Feynan, które trafiały do pierwszych "przetwórni" w rejonie Akaby nad Morzem Czerwonym.
- Podczas pobytu w Jordanii tradycyjnie monitorowaliśmy stan dziedzictwa archeologicznego z uwagi na gwałtowne procesy przyrodnicze. Mam tu na myśli przede wszystkim powodzie. Oczywiście nie bez znaczenia jest także działalność człowieka. To poboczny cel naszych działań, ale niezwykle ważny. Musimy wspierać Jordańczyków w ochronie tego dziedzictwa, które jest spuścizną całego świata - mówi szef zespołu i dodaje, że mocno wierzy w sukces pozostałych ekip z UJ, które niedawno rozpoczęły badania w tym kraju - rzymskiej dr. hab. Jarosława Bodzka oraz średniowiecznej dr. Przemysława Nocunia i Agnieszki Ochał-Czarnowicz.
Badania dr. Piotra Kołodziejczyka są finansowane z grantu Narodowego Centrum Nauki przyznanego na lata 2017-2021. Biorą w nim udział pracownicy, doktoranci oraz studenci IA UJ w ramach obowiązkowych praktyk oraz przedstawicielka Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, której zadaniem jest organizowanie spotkań popularyzatorskich z lokalną ludnością.
