Siedmioro naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymało stypendia Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) na wyjazdy naukowe do najlepszych uczelni i ośrodków naukowo-badawczych na świecie. Swoje projekty będą realizować w Niemczech, Czechach, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Jak poinformowała NAWA, stypendia w programie im. Mieczysława Bekkera otrzymało łącznie 135 naukowców pracujących na polskich uczelniach i w innych polskich jednostkach naukowych. W ramach programu wyjadą oni na stypendia naukowe do zagranicznych ośrodków naukowych w 26 krajach. W czasie pobytów trwających od 3 do 24 miesięcy będą wspólnie z zagranicznymi naukowcami realizowali projekty naukowe lub staże podoktorskie i rozwijali międzynarodową współpracę.

Laureatką programu im. Mieczysława Bekkera została dr Dominika Pawcenis z Wydziału Chemii, która na Uniwersytecie w Bayreuth będzie prowadzić badania nad otrzymywaniem elektroprzędzonych, ceramicznych nanowłókien do zastosowań w nanokatalizie. 5-miesięczne stypendium w Charité - Uniwersytecie Medycznym w Berlinie zdobyła też dr Magdalena Klimek z Wydziału Nauk o Zdrowiu, która w zespole prof. Sonji Entringer zbada, jak stres psychologiczny w dzieciństwie wpływa na wiek biologiczny i rozrodczość kobiet w późniejszym życiu.

Dr inż. Mariusz Madej, adiunkt na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, odbędzie staż na Uniwersytecie w Newcastle. W Wielkiej Brytanii będzie badał pod względem funkcjonalnym i strukturalnym energetykę, regulację i specyficzność substratową pobierania peptydów u Porphyromonas gingivalis. Bakteria ta jest głównym patogenem biorącym udział w rozwoju paradontozy, jak również udowodniono jej udział m.in. w chorobie Alzheimera czy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Z kolei dr hab. Piotr Kalita, prof. UJ z Wydziału Matematyki i Informatyki będzie prowadzić badania, na Uniwersytecie w Sewilli, nad strukturą atraktorów nieautonomicznych dla zagadnień opisanych równaniami różniczkowymi zwyczajnymi i cząstkowymi.

NAWA przyznała również stypendium dr Ewie Beldzik z Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej, która na Uniwersytecie Bostońskim zrealizuje projekt Neuronalne podłoże lokalnego snu u ludzi w stanie czuwania. Jak wyjaśnia laureatka, niedobór snu jest przyczyną znacznego pogorszenia procesów uwagowych, na co wskazują spowolnione czasy reakcji i więcej błędów w zadaniu. Wczesne teorie sugerowały, że ma to związek z lokalnym, zależnym od użycia snem w populacjach neuronalnych biorących udział w danym procesie poznawczym. Dalsze badania na zwierzętach i ludziach dostarczyły dowodów na krótkie okresy "offline" aktywności korowej, którym towarzyszy obecność wolnych fal EEG, dokładnie tak, jak ma to miejsce w stanie snu. Jednak niewiele wiadomo na temat mechanizmu leżącego u podstaw tego zjawiska.

- W tym projekcie planowane jest zidentyfikowanie zdarzeń lokalnego snu u ludzi w stanie deprywacji snu w trakcie wykonywania zadania uwagowego podczas jednoczesnej rejestracji EEG-fMRI. Badanie hemodynamiki całego mózgu w związku z tymi zdarzeniami dostarczy szereg nowych informacji zarówno o jego podłożu neuronalnym, jak i interakcji korowych i podkorowych struktur zaangażowanych odpowiednio w zadanie i różne stany czuwania - wyjaśnia dr Ewa Beldzik.

Kolejny laureat programu im. M. Bekkera - dr Dominik Wrana z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej - odbędzie staż na Uniwersytecie Karola w Pradze pod opieką prof. Martina Setvina, który prowadzi przełomowe badania nad atomową strukturą tlenków metali przejściowych. Naukowiec podczas pobytu w Czechach planuje zweryfikować nowatorską koncepcję zwiększenia efektywności procesów fotokatalitycznych na powierzchniach perowskitów poprzez kontrolowane indukowanie właściwości ferroelektrycznych. W tym celu dr Dominik Wrana będzie prowadził pomiary właściwości strukturalnych i elektronowych powierzchni w skali pojedynczych atomów, korzystając z mikroskopii STM/AFM w warunkach kriogenicznych i ultrawysokiej próżni. Projekt będzie dodatkowo realizowany w ścisłej współpracy z grupą prof. Ulrike Diebold z Wiednia, światowej ekspertki w dziedzinie badań nad tlenkami metali przejściowych.

Na staż do Kanady na Uniwersytet w Toronto uda się dr hab. Marcin Bukowski, prof. UJ z Wydziału Filozoficznego. Celem jego projektu jest identyfikacja sytuacyjnych oraz osobowych czynników, które mobilizują człowieka do inwestowania wysiłku poznawczego po doświadczeniu utraty kontroli nad otoczeniem.

- Potrzeba sprawowania kontroli osobowej nad otoczeniem ma istotną funkcję adaptacyjną. Krótkotrwała utrata kontroli jest awersyjna, lecz może nasilić motywację do jej odzyskania. Jednak długotrwałe doświadczenia braku kontroli prowadzą do wycofania wysiłku umysłowego oraz do poczucia bezradności. Dlatego tak ważne jest, aby zidentyfikować czynniki psychologiczne, które sprzyjają mobilizacji wysiłku po utracie kontroli, aby skutecznie zapobiegać powstawaniu syndromu wyuczonej bezradności. W niniejszym projekcie skupiamy się na czynnikach kontekstualnych - jak na przykład czas trwania braku kontroli - oraz osobowych - siła konfliktu poznawczego oraz percepcja wartości wysiłku - które wyznaczają zakres wysiłku inwestowanego w aktywność poznawczą jednostki po doświadczeniu deprywacji kontroli - wyjaśnia naukowiec.