5 października w Sali Obrad Rady Miasta Krakowa odbyła się uroczysta sesja z okazji wręczenia brązowych medali Cracoviae Merenti zasłużonym profesorom Uniwersytetu Jagiellońskiego – Andrzejowi Białasowi oraz Jackowi Purchli. Naukowcy zostali uhonorowani w uznaniu szczególnych zasług dla Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Radni decyzję o przyznaniu profesorom medali oznaczonych nr. 40 i 41 podjęli podczas sesji 27 kwietnia.

Prof. Andrzej Białas od lat działa dla dobra krakowskiego środowiska naukowego i zabiega, by Kraków był wiodącym ośrodkiem naukowym w Polsce i na świecie. Jest jednym z inicjatorów Krakowskiej Szkoły Fizyki Teoretycznej - corocznych tygodniowych spotkań fizyków starszego i młodszego pokolenia z kraju i zagranicy. Jako prezes Polskiej Akademii Nauki dążył do przywrócenia jej roli reprezentantki i promotorki nauki oraz do tego, by rozszerzyć zakres jej działalności. Za jego prezesury przywrócono nadawanie Nagrody im. Erazma i Anny Jerzmanowskich zwanej "polskim Noblem", zainicjowano wręczanie Nagrody im. Profesora Adama Bielańskiego.

- Kiedy mniej więcej miesiąc temu poinformowano mnie o tym wyróżnieniu, poczułem się ogromnie zaskoczony, ale też uradowany i niesamowicie zaszczycony. Dla każdego krakowianina to wielka sprawa i honor. Dla mnie honor tym większy, że odbieram to wyróżnienie wraz z profesorem Jackiem Purchlą, którego zasługi dla Krakowa są ogromne i powszechnie znane - mówił prof. Andrzej Białas, który w dalszej części swojego wystąpienia przypomniał o zbliżającym się wielkim jubileuszu powołania do życia w 1872 roku Akademii Umiejętności w Krakowie.

- Nie trzeba w tymi miejscu wyjaśniać, jak wielką odegrała ona rolę w rozwoju nauki, a także w konsolidacji całego polskiego środowiska naukowego w okresie zaborów. Później już jako Polska Akademia Umiejętności w odrodzonej Rzeczypospolitej. Szczerze i z dużą satysfakcją dziękuję władzom miasta za docenienie wagi tego jubileuszu i hojne wsparcie jego organizacji - dodał.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu uchwały w sprawie przyznania wyróżnienia prof. Jackowi Purchli, Kraków był i jest przede wszystkim laboratorium i najważniejszym polem badawczym jego działalności naukowej. Jest autorem ponad 400 prac naukowych, ponad 70 prac zbiorowych oraz wielu książek na temat naszego miasta, w tym m.in. "Kraków w Europie Środka", "Historia architektury Krakowa w zarysie", "Jak powstał nowoczesny Kraków". Wskazano również, że przewodniczy pracom redakcji "Encyklopedii Krakowa".

- Kraków to stan umysłu, który towarzyszy mi od dziecka. Kraków mnie uformował i od zawsze mnie fascynował, czemu dawałem i daję świadectwo w moich publikacjach od ponad 45 lat. Od dawna absorbuje mnie pytanie, nie tylko jak zrozumieć, ale i jak opowiedzieć Kraków krakowianom, odkrywając przed nimi często ukryte wartości i znaczenie tego miasta, a równocześnie jak opowiedzieć Kraków światu - mówił prof. Jacek Purchla.

Profesor Purchla nawiązał też do 27 maja 1990 roku. Jak przyznał ta data jest nadal niedoceniana, w tym również w Krakowie. Przypomniał, że tego dnia odrodził się samorząd, który oznaczał obywatelskość. W jego opinii w wyniku reformy samorządowej Kraków stał się wówczas w wymiarze formalnoprawnym ponownie miastem, a w wymiarze ustrojowym gminą, czyli wspólnotą jego mieszkańców.

- Dzisiejsze wyróżnienie jest dla mnie niezwykle ważne, bo pochodzi od samorządu, który miałem zaszczyt współtworzyć. Mam satysfakcję z trafnie postawionej diagnozy wobec bardzo chorego pacjenta, jakim był wówczas Kraków. Słuszność obranych wtedy strategii potwierdziły trzy ostatnie dekady. Była to strategia odbudowy podmiotowości Krakowa i umacniania jego samorządu, powrotu do pierwotnych funkcji miejskich i otwierania naszego miasta na świat. Dziś Kraków jest najsilniejszą marką w Polsce i miastem, które przed pandemią rocznie odwiedzało kilkanaście milionów turystów z całego świata. O sukcesie tym przesądziły nie kombinat metalurgiczny imienia Włodzimierza Lenina, lecz kapitał ludzki i niezwykły potencjał dziedzictwa tego miasta - przekonywał prof. Jacek Purchla.

Medal Cracoviae Merenti został ustanowiony uchwałą Rady Miasta Krakowa w 1992 r. Posiada trzy klasy: złoty, srebrny i (od 1998) brązowy.

Prof. Andrzej Białas jest zasłużonym krakowskim naukowcem, profesorem nauk matematyczno-fizycznych pracującym w zakresie fizyki teoretycznej i fizyki wysokich energii. Życie zawodowe połączył z Uniwersytetem Jagiellońskim. Był reprezentantem UJ do Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, pracował w CERN w Genewie. Odbył liczne staże naukowe zagraniczne. Od 1976 roku członek korespondent Polskiej Akademii Nauk, później członek rzeczywisty. Od 1989 roku członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności, gdzie piastował godność prezesa w latach 2000-2018. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Mariana Smoluchowskiego przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Fizyczne i Medalem Smoluchowskiego-Warburga przyznawanym przez Deutsche Physikalische Gesellshaft. Wyróżniony także Nagrodą Prezesa Rady Ministrów, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Nagrodą im. Alfreda Jurzykowskiego. Doktor honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Prof. Jacek Purchla przez niemal 30 lat był zatrudniony w Uniwersytecie Jagiellońskim, pełniąc w tym czasie funkcję kierownika Zakładu Studiów Miejskich w Instytucie Historii Sztuki, a następnie kierownika Katedry Dziedzictwa Europejskiego na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Aktualnie przewodniczy Radzie Uczelni UJ. Prowadzi badania nad rozwojem miast, historią społeczną i historią sztuki XIX i XX wieku, jak również teorią i ochroną dziedzictwa kulturowego. Od 1991 r. związany jest z Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie - jako jego założyciel i dyrektor (do roku 2017). Ponadto w latach 2001-2016 pełnił funkcję członka rady nadzorczej PTE Nationale Nederlanden Polska. Jest także członkiem Polskiego Komitetu Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS, Komitetu Nauk o Sztuce PAN oraz członkiem zwyczajnym Comite International d'Histoire de l'art.. W latach 2016-2017 sprawował funkcję przewodniczącego Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO.