Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Wiadomości

Web Content Display Web Content Display

Promocja książki Haliny Zwolskiej "Uczniowie Szkoły Głównej Koronnej 1780-1795"

Promocja książki Haliny Zwolskiej "Uczniowie Szkoły Głównej Koronnej 1780-1795"

Uroczystość z udziałem rektora UJ prof. Jacka Popiela, dyrektora Muzeum UJ prof. Krzysztofa Stopki i dyrektora Archiwum UJ prof. Przemysława M. Żukowskiego była okazją, aby przedstawić zarówno samą publikację, jak i dorobek naukowy Archiwum UJ w zakresie prac nad dziejami naszego Uniwersytetu.

Halina Zwolska (z domu Zaleska) studiowała w latach 1963/64–1967/68 na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku pedagogika ze specjalizacją historia wychowania. Była uczennicą profesora Jana Hulewicza. Następnie związała swoje życie zawodowe z Archiwum UJ, gdzie pracowała w latach 1969-2005.

Książkę przygotowali do druku i zredagowali dr Marcin Baster i dr hab. Maciej Zdanek, prof. UJ – pracownicy Archiwum UJ. Wydana została staraniem Księgarni Akademickiej. Jest to opatrzone obszernym wstępem zestawienie prawie 1300 krótkich biogramów wszystkich kategorii uczniów i studentów Szkoły Głównej Koronnej, takie bowiem miano nosił nasz Uniwersytet w epoce wielkiej reformy oświeceniowej przeprowadzonej przez Hugona Kołłątaja pod auspicjami Komisji Edukacji Narodowej. Ówczesne grono młodzieży studenckiej składało się z kilku kategorii. Pierwszą byli wolni słuchacze studiujący na własny koszt, drugą – tzw. kandydaci stanu akademickiego, czyli przyszli nauczyciele kształcący się najpierw w ramach Seminarium Kandydatów Stanu Akademickiego; trzecią – uczniowie chirurgii przysyłani i opłacani z miast królewskich (tzw. funduszowi z miast), czwartą wreszcie – klerycy z Seminarium Akademicko-Diecezjalnego i innych seminariów krakowskich. Nie wszyscy byli studentami, część z nich kształciła się na poziomie podstawowym i średnim w dawnych Szkołach Nowodworskich, które w czasie reformy przemianowano na Szkoły Wojewódzkie Krakowskie, a zwano potocznie Szkołami Przygłównymi (bo funkcjonowały przy Szkole Głównej). Osobną grupę uczących się stanowiły kobiety uczęszczające na kursy dla położnych organizowane w Szkole Głównej. Ze szczątkowo zachowanych źródeł udało się ich uchwycić 28. Zawarte w książce biografie nie roszczą sobie pretensji do prezentowania kompletnych biografii. Są to jednak podstawowe dane osobowe, informacje o odbyciu i przebiegu studiów. Ich siła jest wykorzystanie bogatego rękopiśmiennego zasobu Archiwum UJ, którego zbiory do czasów reformy Kołłątajowskiej i Komisji Edukacji Narodowej mają pierwszorzędne znaczenie historyczne. O ich randze świadczy fakt, że są wpisane na Światową Listę Programu UNESCO „Pamięć Świata” jako wyjątkowa część dziedzictwa kulturalnego. Autorka wykorzystała prawie 60 rękopisów z zasobu Archiwum UJ. Czerpała także ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej, Archiwum Głównego Akt Dawnego, wydawnictw źródłowych i licznych publikacji słownikowych.

Książka została wydana w serii "Z prac Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, seria C" jako pierwszy tom serii „Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae in saeculis XVIII-XX”. Wpisuje się w wieloletnie projekty prowadzone przez Archiwum UJ, aby stworzyć korpusy biograficzne pracowników i studentów naszej Almae Matris dla całych jej dziejów. Dla okresu staropolskiego taką pomocą służy baza danych „Corpus Academicum Cracoviense” obejmująca lata 1364-1780 (https://cac.historia.uj.edu.pl/), który obejmuje ponad 67 000 rekordów osobowych. Opracowany został 8-tomowy „Corpus studiosorum” dla lat 1850-1918, który zawiera biogramy prawie 29 000 studentów. W przygotowaniu jest „Corpus academicorum” za lata 1795-1850 w opracowaniu Wandy Baczkowskiej. Trwają też intensywne prace nad "Corpus studiosorum" za lata 1918-1939/40.

Na przykładzie książki Haliny Zwolskiej znakomicie sprawdziła się łacińska sentencja "Habent sua fata libelli". Obchodzi ona bowiem równo 50 lat od momentu podjęcia samego zamysłu do druku. Zamknąć ten czas można symbolicznie w powiedzeniu – co podkreśliła w czasie promocji sama Autorka – "od jubileuszu do jubileuszu". Poczęła się bowiem w ramach przygotowań do jubileuszu 200-lecia Komisji Edukacji Narodowej w 1973 r. Na Uniwersytecie przygotowywano się do tego intensywnie. Halina Zwolska (wówczas Zaleska) po obronie wysoko ocenionej pracy magisterskiej „Prasa krakowska w latach 1900–1907 wobec zagadnień szkolnych i uniwersyteckich” zamierzała podjąć pisanie doktorat, a przyszłość wiązała z Katedrą Historii Nauki i Oświaty UJ. Pracę udało się jednak znaleźć w Archiwum UJ. W związku z prof. Kamilla Mrozowska z zasugerowała, że dobrym tematem rozprawy doktorskiej z wykorzystaniem archiwalnych źródeł uniwersyteckich byłoby opracowanie środowiska studentów Szkoły Głównej Koronnej. Halina Zwolska przeszła wtedy spod opieki prof. Hulewicza pod opiekę promotorską doc. Leszka Hajdukiewicza, kierownika Archiwum UJ. W 1971 r. otwarto przewód doktorski. Tytuł rozprawy miał brzmieć "Młodzież Szkoły Głównej Koronnej w latach 1780-1794". Rozpoczęła się żmudna praca nad kartoteką studentów, aby zdążyć na jubileusz. W 1972 r. powołano na UJ uczelniany komitet obchodów 200-lecia KEN. W 1973 r. odbyły się huczne obchody, obfitujące w publikacje oraz wydarzenia edukacyjne i kulturalne. W Krakowie 24-26 X 1973 r. odbyła się zorganizowana przez UJ wielka międzynarodowa konferencja naukowa "W kręgu wielkiej reformy". Pośród wielu znakomitych wystąpień znalazło się tam miejsce na tekst Haliny Zaleskiej z prowadzonych prac pt. Młodzież Szkoły Głównej Koronnej w latach 1780–1794. Próba rekonstrukcji metryki uniwersyteckiej. Komunikat. Przez Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w gmachu BJ została też zorganizowana wielka wystawa "Uniwersytet Jagielloński w czasach Komisji Edukacji Narodowej 1773– 1794". Halina Zwolska była jedną ze współautorek tej wystawy. Jednak prace nad kartoteką się przeciągały z powodów zawodowych i osobistych do 1979 r. Potem ustały, chociaż wielu naukowców wykorzystywało zgromadzony materiał do prac z dziejów Szkoły Głównej Koronnej i do prac biograficznych. Staranie o dokończenie prac i wydanie książki drukiem zostały wznowione po 1992 r. i odsunięte czasie z powodów finansowych i innych projektów, wznowione po 2004 r., ale przerwane przejściem na emeryturę i wreszcie w 2020 r. zyskały realny kształt. Finałem tego historycznego thrillera jest prezentowana właśnie książka, oddana czytelnikom i naukowcom, aby służyć w dalszych pracach badawczych. Wydana jest w przeddzień szykowanego na 2023 r. kolejnego wielkiego jubileuszu 250-lecia KEN.

Photogallery
Recommended
Tomasz Malarz Krakowskim Mistrzem Ortografii 2024

Tomasz Malarz Krakowskim Mistrzem Ortografii 2024

Projekty realizowane przez laureatów grantów ERC inspirują do działania cały UJ

Projekty realizowane przez laureatów grantów ERC inspirują do działania cały UJ

Upamiętnienie 79. rocznicy wyzwolenia obozu <span lang='de'>Auschwitz-Birkenau</span>

Upamiętnienie 79. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau

Podsumowanie Światowego Kongresu Kopernikańskiego

Podsumowanie Światowego Kongresu Kopernikańskiego