Joanna Lisek, Alicja Maślak-Maciejewska i Maria Cieśla zostały tegorocznymi laureatkami Nagrody im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka za najlepszą naukową publikację w dziedzinie historii i kultury Żydów w Polsce. Autorzy nagrodzonych książek spotkali się 4 listopada w Collegium Novum.
Nagroda im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka, której wysokość wynosi 20 tys. złotych, została ustanowiona z inicjatywy środowisk akademickich związanych ze studiami żydowskimi w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, przy wsparciu finansowym Fundacji im. Marcella i Marii Roth. Jej patronami są 2 wybitni uczeni, którzy wnieśli wielki wkład w poprawę relacji polsko-żydowskich i polsko-izraelskich, a także przyczynili się do rozwoju studiów żydowskich i badań nad dziejami polskich Żydów - prof. Józef A. Gierowski, rektor UJ w latach 1981-1987 i prof. Chone Shmeruk z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Nawiązana przez nich w 1984 roku współpraca stanowiła impuls do podjęcia interdyscyplinarnych badań w zakresie judaistyki i zaowocowała ich ogromnym rozwojem.
Do 2. edycji, obejmującej publikacje naukowe wydane w 2018 roku, nadesłano 20 zgłoszeń. Kapituła, pod przewodnictwem dziekana Wydziału Historycznego UJ prof. Jana Święcha, wybrała do drugiego etapu 5 książek. Ostatecznie z uwagi na wysoki poziom publikacji postanowiła docenić wartość nominowanych publikacji i zgodnie z regulaminem nagrodzić trzy autorki, zachowując przy tym prestiżowy charakter pierwszej nagrody.
Nagrodę główną otrzymała dr hab. Joanna Lisek z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego za książkę Kol isze - głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.). Autorka opisuje w niej zjawisko wyodrębniania się w poezji jidysz kobiecej podmiotowości i wypracowywania różnych strategii jej ekspresji. Odwołuje się do tekstów najwcześniejszych (z XVI w.), kiedy poetki występowały w roli kaznodziejek, autorek modlitw i pieśni religijnych czy zecerek utrwalających na marginesie składanych przez siebie ksiąg swoje utwory. Sięga również do twórczości ludowej, będącej często wyrazem krytyki ustalonego porządku genderowego, a także do tekstów będących świadectwem XX-wiecznej rewolucji obyczajowej, radykalizacji postaw i przeobrażeń modelu kobiecości żydowskiej.
”Monografię charakteryzuje badawczy rozmach, ambicja zbudowania szerokiego - a jednocześnie bogatego w szczegóły - panoramicznego opisu, erudycja, świetne połączenie warsztatu historycznoliterackiego i metodologii badań nad literaturą kobiet. Zaprojektowana została jako swoiste przedsięwzięcie rewindykacyjne, którego celem jest zarówno dowartościowanie jidyszowej twórczości kobiet w ogóle, jak i przypomnienie dorobku autorek dotychczas przemilczanych, mało znanych lub niedocenianych” - czytamy w laudacji prof. Eugenii Prokop-Janiec i prof. Magdaleny Ruty.
Laureatką drugiej nagrody została dr Alicja Maślak-Maciejewska z Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego (IJ UJ). Jej książka Modlili się w Templu. Krakowscy Żydzi postępowi w XIX wieku. Studium społeczno-religijne została poświęcona tak zwanym Żydom postępowym, definiowanym jako osoby związane z krakowską synagogą postępową (zwaną Tempel). Postępowcy byli niewielką grupą, stanowiącą kilka procent społeczności żydowskiej Krakowa, na trwałe zapisali się jednak w historii miasta.
- Z roku na rok ukazuje się coraz więcej publikacji dotyczących dziejów Żydów w Krakowie, jednakże religijna historia pozostaje ciągle poza głównym zainteresowaniem. Książka ta uzupełnia tę lukę w historiografii o dzieje Żydów związanych z Templem. Jest znakomitym studium prezentującym społeczne i religijne aspekty życia postępowego środowiska Żydów krakowskich w XIX wieku. Może służyć za wzór dla dalszych publikacji rozwijających tę tematykę - wyjaśnia dyrektor IJ UJ dr hab. Michał Galas, prof. UJ.
Trzecią nagrodę otrzymała dr Maria Cieśla z Instytutu Historii PAN w Warszawie za książkę Kupcy, arendarze i rzemieślnicy. Różnorodność zawodowa Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII w.. Autorka podjęła w niej próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie o zróżnicowanie wewnętrzne społeczności żydowskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVII i XVIII w. Przeprowadzona w tym celu analiza dywersyfikacji zawodowej Żydów pokazuje różnice w statusie finansowym i społecznym osób pracujących w tych samych profesjach.
Dyplomy uznania otrzymali także pozostali nominowani - prof. Joanna Tokarska-Bakir z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Slawistyki PAN (Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego) oraz dr hab. Artur Markowski z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego (Przemoc antyżydowska w wyobrażenia społeczne. Pogrom białostocki 1906 roku).