6 listopada, obchodzony od sześciu lat wspólnie przez krakowskie uczelnie jako Akademicki Dzień Pamięci, łączy w sobie wspomnienie zmarłych członków społeczności akademickiej naszego miasta z uroczystościami upamiętniającymi ofiary Aktion gegen Universitäts-Professoren - przeprowadzonej w 1939 roku przez gestapo akcji represyjnej przeciwko krakowskim uczonym, znanej powszechnie jako Sonderaktion Krakau.
W tym roku mija 81 lat od przeprowadzonej 6 listopada 1939 r. przez gestapo podstępnej akcji, w wyniku której 183 krakowskich profesorów i nauczycieli akademickich, w tym 155 pracowników UJ, zostało aresztowanych, a następnie wywiezionych do obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau, gdzie kilkunastu z nich straciło życie.
W tym roku, z uwagi na sytuację epidemiologiczną związaną z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, obchody Akademickiego Dnia Pamięci odbywające się w Collegium Novum UJ będą miały charakter zamknięty (bez udziału publiczności).
PROGRAM UROCZYSTOŚCI
godz. 9.00
- Cmentarz Salwatorski - złożenie kwiatów przez Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego na grobie śp. prof. dra hab. Franciszka Ziejki, rektora UJ w latach 1999–2005;
- Koszary 16 Batalionu Powietrznodesantowego im. gen. bryg. Mariana Zdrzałki, Kraków, ul. Wrocławska 82 - złożenie wieńca pod tablicą pamiątkową;
godz. 11.45
aula Collegium Novum, ul. Gołębia 24
- wystąpienie Rektora UJ prof. dr. hab. Jacka Popiela;
- Apel Pamięci;
- składanie wieńców pod tablicami pamiątkowymi w Collegium Novum: ku pamięci ofiar Sonderaktion Krakau, w sali 56 – miejscu aresztowania krakowskich profesorów w 1939 roku, ku czci pomordowanych profesorów Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, ku czci ofiar Katynia oraz pod Dębem Wolności.
Wydarzenia towarzyszące:
Godz. 19.30
Uniwersytecka Kolegiata św. Anny w Krakowie, ul. Św. Anny 11
Msza św. w intencji ofiar Sonderaktion Krakau, poległych podczas wojny oraz wszystkich zmarłych w minionym roku akademickim profesorów, pracowników i studentów uczelni krakowskich.
Oprawa muzyczna: Chór Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II "Psalmodia" (organizacja: Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Papieski Jana Pawła II).
Transmisja z mszy dostępna będzie na kanale JP2TV na YouTube: youtu.be/_qNv3g2ZR8U.
Aktion gegen Universitäts-Professoren (znana też pod nazwą Sonderaktion Krakau)
W listopadzie 1939 r. rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Tadeusz Lehr-Spławiński otrzymał rozkaz zgłoszenia się na rozmowę "w sprawach uniwersyteckich" do SS-Sturmbannführera Brunona Müllera, dowódcy Einsatzkommando. Nakazuje on rektorowi zwołanie ogólnego zebrania profesorów i wykładowców, na którym zamierza przedstawić niemieckie poglądy na sprawy szkolnictwa wyższego w okupowanej Polsce.
6 listopada Bruno Müller w asyście policji przybywa do gmachu Collegium Novum UJ. Zgromadzeni w sali im. Mikołaja Kopernika pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej i Akademii Handlowej wysłuchują jego krótkiego i agresywnego oświadczenia o stosunku III Rzeszy do spraw polskiej nauki. Następuje aresztowanie wszystkich obecnych (poza dwiema kobietami), którzy zostają przewiezieni do więzienia przy ulicy Montelupich. Następnego dnia 183 aresztowanych profesorów zostaje przewiezionych do koszar przy ulicy Mazowieckiej (dzisiaj Wrocławskiej). Stamtąd zostają wywiezieni do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg. W wyniku chorób, głodu, zimna, bicia i prześladowań, w krótkim czasie w obozie - bądź krótko po jego opuszczeniu - zmarło 20 profesorów.
Postawa aresztowanych w ciężkich więziennych i obozowych chwilach, ich wzajemne wsparcie, dodawanie otuchy, poczucie godności, wartości ludzkich i nieugięcia, budzi do dzisiaj podziw i szacunek w polskim społeczeństwie.
Reżim hitlerowski ujawnił w tej akcji jedną z najważniejszych zasad swojej polityki: zapanowanie nad ludźmi wymaga unicestwienia wyznawanych przez nich wartości. Naziści wiedzieli, że społeczności pozbawione autorytetów intelektualnych i moralnych łatwo można zamienić w niewolników.
- W historii uniwersytetu nie było tak drastycznego przypadku agresji wobec prawdy i mądrości – mówił o wydarzeniach z 1939 r. prof. Andrzej Chwalba podczas uroczystości upamiętniającej 80. rocznicę Sonderaktion Krakau.
Poniżej można obejrzeć zapis wykładu o Sonderaktion Krakau, który prof. Chwalba, historyk, badacz historii społecznej, kulturowej i politycznej XIX–XXI wieku, dziejów Krakowa i Uniwersytetu Jagiellońskiego, wygłosił 6 listopada 2019 r. w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie.