Nadzwyczajne wspólne zebranie naukowe Katedry Prawa Konstytucyjnego oraz Katedry Prawa Karnego UJ. W dyskusji udział wezmą: prof. Zbigniew Kmieciak (UŁ) prof. Ewa Łętowska (PAN), dr hab. Ryszard Piotrowski, prof UW, dr hab. Marcin Wiszowaty, prof. UG. Spotkanie poprowadzą: prof. Piotr Tuleja (UJ) i prof. Włodzimierz Wróbel (UJ). Przedmiotem debaty będą akty urzędowe prezydenta – podstawy prawne wydawania, ważność, skutki, dopuszczalny zakres ich kontroli.
Zebranie odbędzie się o godz. 17.15 na platformie zoom (link zostanie niebawem udostępniony na Facebooku).
Link do rejestracji us02web.zoom.us/webinar/register/WN_nzSO5Zi0QQOd9CJ177KeSA.
Transmisja na kanale YouTube Katedry Prawa Karnego: youtube.com/live/PsPRGn475Xs?feature=share.
Prezydent powinien czuwać nad przestrzeganiem Konstytucji wykonując swe zadania na podstawie i w granicach prawa. Kompetencje prezydenta oraz wydawane w celu ich wykonania akty urzędowe mają zróżnicowany charakter. Funkcjonują na różnych płaszczyznach systemu prawa i w różnych jego obszarach.
Prawne uwarunkowania wydawania aktów urzędowych prezydenta były przedmiotem wielorakich analiz doktrynalnych oraz przedmiotem aktów stosowania prawa, w szczególności orzeczeń sądów. Mimo to akty urzędowe prezydenta oraz praktyka ich wydawania wywołują szereg wątpliwości konstytucyjnych. Wątpliwości dotyczą przede wszystkim zakresu i sposobu związania prawem prezydenta wydającego akt urzędowy oraz skutków aktów wydawanych z naruszeniem prawa.
Po wejściu w życie Konstytucji dominował pogląd w myśl którego akty urzędowe prezydenta, w szczególności prerogatywy z art. 144 ust. 3, to osobiste uprawnienia głowy państwa, dające mu władzę dyskrecjonalną, nie podlegające sądowej kontroli. Akty urzędowe prezydenta nie mogą być uznane za akty administracyjne w rozumieniu k.p.a. Taka charakterystyka aktów urzędowych prezydenta oparta była na jego pozycji ustrojowej, zróżnicowaniu aktów urzędowych wskazanych w Konstytucji i ustawach oraz tradycji kształtującej sposób funkcjonowania głowy państwa. Typowe dla powyższej charakterystyki były stwierdzenia, w myśl których „nie można uznać prezydenta za organ administracji publicznej wydający decyzje podlegające kontroli sądu administracyjnego”, „akty urzędowe prezydenta nie stanowią ingerencji w sferę monopolu kompetencyjnego władzy sądowniczej”, „termin prerogatywy kojarzony jest często z dyskrecjonalnymi uprawnieniami (…) wyznaczają sferę samodzielnej władzy” (D. Dudek).
Z czasem zaczęły narastać wątpliwości dotyczące charakteru aktów urzędowych prezydenta, wymogów pranych ich wydawani, skutków oraz zakresu ich kontroli. Źródłem tych wątpliwości były: odmowa udzielani zgody na zrzeczenie się obywatelstwa, odmowa uwzględniania wniosków KRS składanych na podstawie art. 179 Konstytucji, zaniechanie wydawania postanowień w sprawie nadania tytułu profesora, zastosowanie prawa łaski w sytuacji braku prawomocnego orzeczenia sądu, powoływanie sędziów w oparciu o wadliwą procedurę złożenia wniosków przez neo – KRS.
Podnosi się w związku z tym, że przedstawiona wyżej charakterystyka aktów urzędowych prezydenta stanowi relikt monarchicznego ustroju, jest nie do pogodzenia z zasadą podziału władzy, stanowi wyłom w systemie gwarancji praw człowieka prowadząc do braku ich ochrony. W konsekwencji zmienia się sposób postrzegania aktów urzędowych prezydenta, zakres formułowanych względem nich wymagań oraz zakres ich kontroli. Ilustracją dokonujących się zmian może być porównanie uchwały NSA z 9.11.1998 r., OPS 4/98 i postanowienia NSA z 11.05. 2021 r., III OSK 3265/21.
Konieczne jest w związku z tym podjęcie refleksji nad: konstytucyjną charakterystyką aktów urzędowych prezydenta, prawnymi warunkami określającymi dopuszczalność ich wydawania, w tym wyznaczeniem granic przedmiotowych, sposobem wymogami wydawania aktów urzędowych przez prezydenta, relacjami z innymi organami państwa (Prezes RM, KRS, RDN) oraz zakresem ich sądowej kontroli. Refleksja taka powinna być prowadzona przede wszystkim z perspektywy ochrony praw człowieka.
Wstępem do debaty nad powyższymi zagadnieniami powinno być :
1) Wskazanie genezy aktów urzędowych prezydenta. Tradycji do których nawiązują rozwiązania Konstytucji i które mają znaczenie dla sposobu interpretacji jej przepisów.
2) Odwołanie się do argumentacji prawno-porównawczej dla określenia ratio aktów urzędowych prezydenta.
3) Dokonanie wykładni Konstytucji w celu określenia prawnych standardów wydawania aktów urzędowych prezydenta.
4) Określenia sposobu postępowania organów władzy publicznej w sytuacji wydania przez prezydenta aktu urzędowego z naruszeniem prawa. W szczególności określenie zakresu sądowej kontroli aktów urzędowych oraz możliwości modyfikowania ich skutków.