Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Kalendarz

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

kwiecień 2021

20210401
Poprzedni tydzień
Następny tydzień

Obiekt miesiąca w Muzeum UJ: zdjęcie z 1924 roku

Data: 01.04.2021 - 30.04.2021
Obiekt miesiąca w Muzeum UJ: zdjęcie z 1924 roku

"Obiekt miesiąca" to cykl zapoczątkowany przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego wraz z nowym rokiem akademickim. Co miesiąc eksperci przybliżają w nim muzealną kolekcję, wybierając eksponat lub grupę eksponatów na co dzień nie pokazywanych szerokiej publiczności.

W kwietniu prezentowane jest zdjęcie autorstwa Józefa Kuczyńskiego. Wykonane 4 sierpnia 1924 roku przedstawia grupę osób na tle dworu w Goszycach. Kim są przedstawione postaci?

W nocy z 2/3 sierpnia 1914 r. grupa legionistów - ochotników, zwiadowców Józefa Piłsudskiego wyruszyła z Krakowa w kierunku granicy rosyjskiej. Ich zadaniem było dotrzeć do Jędrzejowa, ocenić siły wroga, rozpowszechniać pogłoskę, że za zwiadowcami idzie duża grupa strzelców oraz przygotować miejscowych mieszkańców do planowanego przemarszu oddziałów legionowych przez te tereny. Sądzono, że nie powrócą żywi. Grupa była niewielka, liczyła siedem osób. Byli to: dowódca Władysław Belina Prażmowski, Zygmunt Bończa Karwacki, Janusz Głuchowski, Antoni Jabłoński, Stefan Kulesza, Stanisław Grot Skotnicki oraz Ludwik Kmicic Skrzyński.

Po drodze oddział zatrzymał się we dworze Artura Zawiszy w Goszycach - pierwszym dworze za granicą austriacką. Przybyłych przywitała córka właściciela, Zofia Zawiszanka. Była zaufaną wywiadowczynią Józefa Piłsudskiego, nazywano ją pierwszą kurierką I Kompanii Kadrowej. Po ugoszczeniu legionistów na dalszą podróż przekazała im konie i furmanki, a sama wyruszyła do Krakowa w celu poinformowania Piłsudskiego o przedarciu się jego zwiadowców do Goszyc, którzy w kolejnych godzinach bez starć dotarli do Jędrzejowa. Żołnierze rosyjscy po rozprzestrzenieniu się pogłoski o marszu z Krakowa na północ kraju dużego oddziału strzelców austriackich, opuszczali swoje stanowiska wycofując się.

4 sierpnia patrol bez oddania ani jednego strzału, powrócił do Krakowa odwiedzając po drodze ponownie Goszyce.

Było to pierwsze zorganizowane działanie legionistów początkujące ich wieloletnie walki o wolność ojczyzny.

W dziesiątą rocznicę tej akcji, 4 sierpnia 1924 r. zjechali do Goszyc uczestnicy tamtej wyprawy, a także wojenne zwiadowczynie oraz osoby im towarzyszące. Przybył również marszałek Józef Piłsudski, który udekorował Zofię Zawiszankę odznaką I Pułku Piechoty Legionów Polskich. Zabrakło trzech legionistów biorących przed dziesięciu laty udział w wyprawie: Zygmunta Bończy Karwackiego, który zginął w 1916 r. pod Kostiuchówką, Antoniego Jabłońskiego poległego w 1920 r. w obronie Lwowa oraz Stefana Kuleszy, który na spotkanie nie przyjechał. W ścianę dworu postanowiono wmurować pamiątkową tablicę (zachowaną do dzisiaj), przypominającą tamte wydarzenia.

Na pamiątkowym zdjęciu przed dworem Zawiszów stoją w górnym rzędzie, od lewej: Kazimierz Stamirowski, Ludwik Kmicic Skrzyński, Janusz Głuchowski, Władysław Belina Prażmowski. W rzędzie środkowym stoją od lewej: Leon Kozłowski, Edward "Dzik" Kleszczyński, Michał Galiński "Miś", Wanda Szczepanowska, Stanisław "Grot" Skotnicki, Stefania Krasowska (Fleckówna), Zofia Zawiszanka-Kernowa*, Wanda Marokini, Jerzy Jabłonowski. Od lewej siedzą: Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Anna Kuehn, Maria Dargunówna, Józef Piłsudski, Klara Schrenzel, Alicja Wentkowska. Na ziemi, od lewej siedzą: Janka Lenartówna oraz Anulka Gąsiorowska.**

* Zofia Zawiszanka p.v. Gąsiorowska s.v. Kernowa (1889-1971), studentka Wydziału Rolnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, współzałożycielka Drużyn Strzeleckich, wywiadowczyni legionów. Mieszkając w Goszycach wielokrotnie przekraczała granicę rosyjską informując oddziały legionowe o ruchach i postojach wojsk rosyjskich. Współtworzyła projekt angażowania kobiet w działania wojskowe, formowała wywiad, zwłaszcza kobiecy działający na szlakach po których miała poruszać się kadrówka. W okresie międzywojennym poetka i publicystka, która dokonała bezpłatnej parcelacji majątku Goszyce dla byłych legionistów. W 1915 r. poślubiła Janusza Gąsiorowskiego z którym miała córkę Annę. Jej drugim mężem od 1925 r. był inżynier kolejnictwa Romuald Kern. W 2014 roku w ścianę dworu w Goszycach wmurowano drugą tablicę pamiątkową poświęconą Zofii Zawiszance.

** Anna Gąsiorowska (Anulka) (1916-2000), tłumaczka języka francuskiego, córka Zofii Zawiszanki-Kernowej i Janusza Gąsiorowskiego, jej ojcem chrzestnym był Józef Piłsudski, żona publicysty Jerzego Turowicza.

Wacław Jędrzejewicz, „Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935”, Oficyna Wydawnicza Rytm 1998

Piotr Hubiak, „Belina i jego ułani", Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego 2003

Redakcja „Goszyce - dwór, miejsce postoju "siódemki" Beliny", JPiłsudski.org, 25 luty 2012

Widok zawartości stron Widok zawartości stron