RODBUK, wspierając politykę otwartej nauki, umożliwia pracownikom naukowym, doktorantom i studentom realizującym projekty badawcze deponowanie, archiwizację i udostępnianie danych z różnych dyscyplin i w różnych formatach. Uroczysta inauguracja repozytorium RODBUK odbyła się 6 marca w Bibliotece Jagiellońskiej .
Repozytorium Otwartych Danych Badawczych Uczelni Krakowskich to pierwsze w Polsce repozytorium, które przyjęło rozproszony model działania. Każda uczelnia biorąca udział w projekcie administruje własną instancją systemu, a wszystkie zasoby danych badawczych widoczne są dla użytkowników we wspólnym agregatorze rodbuk.pl.
Uruchomienie Repozytorium ogłosili zaproszeni na spotkanie prorektor UJ ds. rozwoju prof. Jarosław Górniak, prorektor UJ ds. badań naukowych prof. Piotr Kuśtrowski, a także prorektor ds. nauki AGH prof. Marek Gorgoń oraz dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej prof. Remigiusz Sapa i wicedyrektor BJ ds. zasobów cyfrowych dr Leszek Szafrański.
W wydarzeniu udział wzięli także przedstawiciele władz dziekańskich UJ, dyrektor Krakowskiego Zespołu Bibliotecznego i dyrektor Biblioteki Głównej AGH dr Stanisław Skórka, dyrektorzy instytutów UJ, dyrektorzy i pracownicy poszczególnych bibliotek będący członkami zespołu roboczego KZB ds. repozytorium danych badawczych RODBUK, kierownicy bibliotek UJ, koordynatorzy wydziałowi ds. publikacji, a także pracownicy BJ.
- Kiedy pojawiła się "cyfrowość" w nauce, Biblioteka Jagiellońska dość szybko w tę "cyfrowość" zaczęła wchodzić. Dzisiaj oferuje nie tylko Repozytorium UJ, w którym udostępniany jest dorobek naukowy i dydaktyczny w otwartym dostępie oraz bibliografia pracowników UJ, ale też wspiera procesy ewaluacyjne na poziomie uczelni i ministerialnym. Obecnie robimy kolejny krok i oficjalnie otwieramy repozytorium danych badawczych RODBUK - mówił dyrekror BJ prof. Remigiusz Sapa.
Zwrócił on także uwagę, że ogromna część aktywności bibliotek akademickich najlepszych uniwersytetów na świecie skupia się dzisiaj na działaniach wokół danych badawczych. Jest to bardzo ważny element funkcjonowania współczesnego uniwersytetu, który pozwala nie tylko na zaspokajanie wymagań formalno-prawnych związanych z ubieganiem się o granty, wymagań związanych z deponowaniem danych, ale także skłania do zmiany podejścia do nauki, określanej coraz częściej jako "data science".
Prorektor UJ prof. Jarosław Górniak, który pilotował i wspierał całą inicjatywę, podkreślił, iż pomysł repozytorium danych, przedstawiony przez dr. Stanisława Skórkę na posiedzeniu Komitetu Sterującego KZB, spotkał się z bardzo dobrym przyjęciem.
- We wszystkich uczelniach stoimy wobec problemu gromadzenia, przetwarzania, zarządzania danymi badawczymi. Jako dziekan doświadczałem tego na wydziale, gdzie na takich kierunkach, jak psychologia od dawna już funkcjonował problem składowania danych badawczych. Chodziło o to także, aby dane spełniały standardy udostępniania i komunikacji ze światem nauki - stwierdził prof. Jarosław Górniak. Wyraził on także nadzieję, że korzystanie z RODBUK upowszechni się wśród naukowców, co wymaga bardzo sprawnych działań komunikacyjnych. Dzięki temu Repozytorium stanie się miejscem, w którym dane badawcze będą składowane bezpiecznie, profesjonalnie i w sposób otwarty dla społeczności naukowej zgodnie ze standardami "open science".
Prorektor UJ prof. Piotr Kuśtrowski przedstawił początki otwartej nauki, które miały miejsce na przełomie ubiegłego i obecnego wieku w najbardziej rozwiniętych krajach na świecie.
- Społeczność zaczęła domagać się dostępu do danych badawczych szeroko otwartych, które powstają w efekcie pracy naukowców i są finansowane ze środków publicznych. Ta potrzeba zrodziła się w Stanach Zjednoczonych, gdzie naciski na otwartość nauki były największe. W ślad za tym poszły decyzje polityczne, strategiczne oraz przekonywanie środowiska naukowców o potrzebie otwartej nauki [...]. Jesteśmy na początku tej drogi, ale przed nami jest jeszcze problem związany ze zmianą mentalności naukowców, którzy cały czas postrzegają uprawianie nauki w sposób tradycyjny - mówił prof. Kuśtrowski. Prorektor podkreślił również, że RODBUK to narzędzie, które ułatwi realizację projektów badawczych oraz wywiązywanie się z obowiązków nałożonych przez instytucje finansujące badania jak NCN czy Komisja Europejska.
Dr Leszek Szafrański, koordynator projektu, przedstawił krótką prezentację na temat genezy i działania RODBUK.
W czerwcu 2021 roku członkowie Rady Dyrektorów Krakowskiego Zespołu Bibliotecznego powołali zespół roboczy, który we współpracy z Akademickim Centrum Komputerowym Cyfronet, miał za zadanie opracować wytyczne dla repozytorium otwartych danych badawczych. Zespół współtworzony jest przez dyrektorów i pracowników bibliotek sześciu krakowskich uczelni: Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Akademii Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie, Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
W Bibliotece Jagiellońskiej powstał zespół ds. danych badawczych na UJ, w skład którego wchodzi wicedyrektor BJ ds. zasobów cyfrowych dr Leszek Szafrański oraz pracownicy Oddziału Zbiorów Cyfrowych Małgorzata Galik i Joanna Konik. Zadaniem zespołu jest wspieranie społeczności akademickiej Uniwersytetu m.in. w deponowaniu i archiwizowaniu danych badawczych w RODBUK.
– Pracowaliśmy intensywnie i dalej pracujemy – podsumował spotkanie dr Szafrański – bo repozytoria to są takie "twory", przy których praca nigdy się nie kończy. Kolejnym krokiem, jest połączenie RODBUK z European Open Science Cloud EOSC, w celu promowania Repozytorium na całym świecie i to jest wartość dodana całego Repozytorium.
tekst: Małgorzata Galik i Joanna Konik
