Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej traktat Andrzeja Frycza Modrzewskiego Commentariorum de Rep. emendanda, libri quinque (pol. wariant tytułu: O poprawie Rzeczypospolitej) został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Uroczystość wręczenia certyfikatów wpisu starodruku na listę odbędzie się 4 listopada br. w Pałacu Prezydenckim w Warszawie.
Program UNESCO Pamięć Świata powstał w 1992 roku w celu zapewnienia długotrwałej ochrony dziedzictwa dokumentacyjnego oraz powszechnego dostępu do niego. Jednym z instrumentów programu jest Międzynarodowa Lista Pamięci Świata utworzona w 1997 roku, która obejmuje około 350 wpisów. Polskie dziedzictwo dokumentacyjne reprezentuje 14 obiektów. W ramach programu tworzone są spisy obiektów o szczególnym znaczeniu dla poszczególnych krajów lub regionów świata. Na 1. Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata, zainaugurowaną w 2014 roku podczas uroczystości w Pałacu Prezydenta RP w Warszawie, wpisano 11 obiektów.
Traktat Andrzeja Frycza-Modrzewskiego wydany został w kwietniu 1551 roku w Krakowie przez Łazarza Andrysowica, pierwszego drukarza polskiego pochodzenia. Karta tytułowa dzieła informowała, że obejmuje ono pięć ksiąg: 1. De Moribus (O obyczajach), 2. De Legibus (O prawach), 3. De Bello (O wojnie), 4. De Ecclesia (O kościele) i 5. De Schola (O szkole). Kościelna cenzura wstrzymała druk dwóch ostatnich i do obiegu trafił zdekompletowany utwór. Zamiast ksiąg O kościele i O szkole czytelnicy mogli przeczytać notatkę autora: „dziwne losy nie pozwoliły” na ich opublikowanie. Pierwsze, pełne wydanie nastąpiło dopiero 3 lata później w drukarni Jana Oporyna w Bazylei.
Traktat jest zbiorem przemyśleń autora na temat najważniejszych dziedzin ówczesnego życia społecznego i politycznego państwa. Zawarte w nim uwagi krytyczne i propozycje wynikają z doświadczeń i obserwacji autora. W przedmowie A. F. Modrzewski napisał: „My zaś chcemy omawiać nie tylko tę część, która dotyczy praw, lecz całą Rzeczpospolitą, i co o każdej jej dziedzinie myślimy, pokazujemy”.
Frycz zaliczany jest do najwybitniejszych twórców polskiego odrodzenia. Profesor Janusz Tazbir, badacz dziejów kultury staropolskiej oraz reformacji i kontrreformacji w Polsce, napisał: „Modrzewski należy bez wątpienia do tych autorów, których dzieła dopiero w kilkaset lat po śmierci twórcy doczekały się rozgłosu i uznania, podczas gdy za jego życia przechodziły bez większego echa”.
W czerwcu br. egzemplarz pierwszego wydania Commentariorum de Rep. emendanda, libri quinque, przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej wraz z listem Modrzewskiego do króla Zygmunta II Augusta, otrzymał drugie, „cyfrowe życie” w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej.
