Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wiadomości

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Rok Mariana Smoluchowskiego oficjalnie rozpoczęty

Rok Mariana Smoluchowskiego oficjalnie rozpoczęty

5 września 1917 roku zmarł genialny polski fizyk, profesor Uniwersytetów Lwowskiego i Jagiellońskiego - Marian Smoluchowski. W chwili śmierci miał zaledwie 45 lat, ale już za życia był uznawany za jednego z najwybitniejszych światowych uczonych przełomu XIX i XX wieku. Dla uczczenia tej rocznicy Polskie Towarzystwo Fizyczne ogłosiło rok 2017 Rokiem Smoluchowskiego.

 

Specjalną uchwałę oddającą hołd genialnemu fizykowi podjął 27 czerwca 2017 r. Senat RP. Centralne obchody odbywają się w Krakowie, a głównym ich organizatorem jest Uniwersytet Jagielloński.

3 września na Uniwersytecie Jagiellońskim rozpoczęły się jubileuszowe wydarzenia - w Collegium Maius odbył się wernisaż wystawy dokumentującej życie i działalność naukową Mariana Smoluchowskiego, a w Teatrze im. J. Słowackiego rozpoczęła się konferencja historyczno-naukowa "Nauka i sztuka w hołdzie Marianowi Smoluchowskiemu", której otwarcie przez rektora UJ prof. Wojciecha Nowaka było oficjalną inauguracją obchodów Roku Mariana Smoluchowskiego.

- Działalność naukowa, osiągnięcia, teorie Mariana Smoluchowskiego, bogate i różnorodne dziedzictwo jego twórczości -  są rozpoznawalne współcześnie w wielu różnych dziedzinach nauki – od fizyki, matematyki i innych nauk  ścisłych, po teorię informacji, nauki społeczne, dydaktykę i filozofię przyrody – podkreślił otwierając spotkanie prof. Wojciech Nowak.

Dziekan Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ prof. Ewa Gudowska-Nowak również przypominała, że inspiracje dziełem Smoluchowskiego są źródłem wielu rozwijających się współcześnie dziedzin. Od wielu lat są także motywem przewodnim organizowanej przez Uniwersytet Jagielloński międzynarodowej konferencji - Sympozjum Fizyki Statystycznej im. Marian Smoluchowskiego.

- Wydział Fizyki, którego katedrę fizyki onegdaj prowadził profesor Marian Smoluchowski, w okresie ostatnich czterech lat uczestniczył w konsorcjum naukowym im. Mariana Smoluchowskiego „Materia-Energia-Przyszłość”, które zrzeszało 5 współpracujących instytucji krakowskich – IFJ PAN, Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN, Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH oraz Wydział Chemii UJ. Konsorcjum to uzyskało status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego inicjującego i wspierającego badania w zakresie interdyscyplinarnego wykorzystania nauk fizycznych, między innymi w medycynie, energetyce jądrowej, fotonice, nanotechnologii i informacji kwantowej – kontynuowała prof. Gudowska-Nowak.

Złote medale "Plus ratio quam vis" dla znakomitych zagranicznych fizyków

Konferencja stanowiła także doskonałą okazję do wręczenia złotych medali "Plus ratio quam vis", które przyznano znakomitym zagranicznym fizykom.

Medal, przyznany za wybitne osiągnięcia naukowe w dziedzinie termodynamiki układów nanoskopowych dokumentujące współczesną wizję dziedzictwa prac Mariana Smoluchowskiego, odebrał z rąk rektora UJ prof. Wojciecha Nowaka
profesor J. Miguel Rubi z Uniwersytetu Barcelońskiego.

Drugi medal przyznano profesor Katji Lindenberg z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego, która w ten sposób została uhonorowana za rozpoznanie fundamentalnych osiągnięć naukowych w zakresie nierównowagowej fizyki statystycznej będących udokumentowaniem współczesnej interpretacji spuścizny Mariana Smoluchowskiego,  w tym zastosowania teorii procesów stochastycznych do opisu kinetyki chemicznej. Medal został wręczony przez prof. Stanisława Kistryna, prorektora UJ ds. badań naukowych i funduszy strukturalnych podczas otwarcia XXX Sympozjum Fizyki Statystycznej imienia Mariana Smoluchowskiego, które odbyło się 4 września w auli Collegium Novum UJ.

W części naukowej spotkania zebrani wysłuchali dwóch wykładów. Prof. Bogdan Cichocki wystapił z wykładem pt. "Marian Smoluchowski - życie i twórczość". Z kolei prof. Krzysztof Zamorski zastanawiał się "Czy Galicja była aż tak bardzo nędzna?". Wieczór zakończył koncert w wykonaniu orkiestry Sinfonietta Cracovia, która wykonała utwory Mieczysława Karłowicza, Wojciecha Kilara, Albana Berga i Piotra Zielińskiego.

W programie uroczystości obchodów Roku Smoluchowskiego oprócz konferencji znalazły się także:

  •  XXX Sympozjum Fizyki Statystycznej imienia Mariana Smoluchowskiego 1st EPS Conference on Statistical and Nonlinear Physics, w Auli Collegium Novum (4-8 września 2017 r.); organizator Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ;
  • Dzień Otwarty  poświęcony Marianowi Smoluchowskiemu, Audytorium Maximum (7 września 2017 r.); organizatorzy: Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, Konsorcjum „Energia, Materia Przyszłość” im. Mariana Smoluchowskiego, Oddział Krakowski PTF;
  • ogólnopolski konkurs na dzieło plastyczne (1 grudnia 2016 - 1 października 2017 r.); organizator Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ, rozstrzygnięcie odbędzie się podczas Dnia Otwartego.
  • kontynuacja uroczystości we Wrocławiu, gdzie w dniach 10-15 września odbędzie się 44. Zjazd Fizyków Polskich.

Kim był Marian Smoluchowski?

Genialny polski fizyk, zmarł 5 września 1917 roku mając zaledwie 45 lat. Był jednym z najwybitniejszych uczonych przełomu XIX i XX wieku. Już od najmłodszych lat wykazywał niezwykłe zdolności. Ukończył z najwyższym wyróżnieniem Uniwersytet Wiedeński. Uzyskane w Wiedniu prawo wykładania przeniósł do Lwowa uzasadniając to m.in. możliwością wykładania po polsku. W wieku 28 lat objął stanowisko profesora nadzwyczajnego fizyki teoretycznej Uniwersytetu Lwowskiego, a mając 31 lat stanowisko profesora zwyczajnego. Był wtedy najmłodszym profesorem na terenie Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Na cztery lata przed śmiercią przeniósł się do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński.

Marian Smoluchowski był jednym ze współtwórców kinetycznej teorii materii. W 1904 roku, wbrew powszechnie obowiązującej opinii, przedstawił argumenty potwierdzające możliwość obserwacji fluktuacji wielkości fizycznych spowodowanych ziarnistą strukturą materii. Na tej podstawie wyjaśnił (wraz z Albertem Einsteinem) zjawisko ruchów Browna. Wyjaśnienie to przyczyniło się do ostatecznego zaakceptowania przez społeczność naukową realnego istnienie atomów. Wprowadzenie wspomnianych fluktuacji pozwoliło mu także na wyjaśnienie tajemniczego zjawiska opalescencji krytycznej, a również na udzielenie (wspólnie z A. Einsteinem) prawidłowej odpowiedzi na pytanie - "Dlaczego niebo ma kolor niebieski?".

Marian Smoluchowski należał do grona prekursorów wykorzystania teorii probabilistycznej i procesów losowych jako narzędzia do opisu zjawisk fizycznych. Obecnie autorzy monografii odnoszących się do fizyki zjawisk w nanoskali mają spore trudności z nazewnictwem, ponieważ większość używanych przez nich równań opisujących transport dyfuzyjny powinno być opatrzone jego nazwiskiem (vide np. równanie Smoluchowskiego-Fokkera-Plancka, a nie Fokkera-Plancka).

Trzy nagrody Nobla, nadane w pierwszej połowie XX wieku związane były ściśle z osiągnięciami Mariana Smoluchowskiego: w 1926 otrzymał ją R.A. Zsigmondy (z chemii), a w 1927 roku J.B. Perrin (fizyka) i T. Svedberg (chemia). Można przypuszczać, że gdyby nie przedwczesna śmierć, również Marian Smoluchowski otrzymałby tę Nagrodę za prace teoretyczne dotyczące koloidów. Po śmierci Mariana Smoluchowskiego wielu znakomitych uczonych opublikowało o nim wspomnienia. Pierwszym z nich był Albert Einstein, który swój artykuł podsumował stwierdzeniem: "Zbyt wcześnie przeciął los jego natchnioną działalność jako badacza i nauczyciela … dzierżmy wysoko jego wzór i dzieło".

Warto na koniec jeszcze dodać, że Marian Smoluchowski wraz z bratem Tadeuszem należał do czołówki alpinistów europejskich. Za swoje osiągnięcia na tym polu był wielokrotnie nagradzany.

Notatka biograficzna autorstwa prof. Bogdana Cichockiego (Uniwersytet Warszawski, Instytut Fizyki Teoretycznej) za: www.smoluchowski.uj.edu.pl

Zobacz galerię zdjęć
Polecamy również
Uczczono rocznicę wznowienia działalności UJ po II wojnie światowej

Uczczono rocznicę wznowienia działalności UJ po II wojnie światowej

Muzeum UJ wkrótce skończy 60 lat i zapowiada huczny jubileusz

Muzeum UJ wkrótce skończy 60 lat i zapowiada huczny jubileusz

Opłatek środowiska akademickiego Krakowa [ZDJĘCIA]

Opłatek środowiska akademickiego Krakowa [ZDJĘCIA]

Koncert jubileuszowy Chórów Akademickich UJ

Koncert jubileuszowy Chórów Akademickich UJ

Widok zawartości stron Widok zawartości stron