Stanowisko Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich z dnia 6 września 2017 r. w sprawie podstawowych wniosków z dyskusji nad założeniami Ustawy 2.0.
Polskie środowisko akademickie jest gotowe do dokonania przełomowej projakościowej zmiany w obszarach nauki oraz szkolnictwa wyższego. W ramach przygotowań do Narodowego Kongresu Nauki trwały kilkumiesięczne dyskusje na temat optymalnych uwarunkowań prawnych niezbędnych dla osiągnięcia naszych wspólnych, ambitnych celów. Dyskusje te wyłoniły, naszym zdaniem, kilka najważniejszych wniosków.
1. Siła sprawcza oczekiwanych zmian pozostaje w uczelniach. Dlatego autonomia uczelni, jako sprawdzony przez wiele wieków fundament działania uczelni w sferze kształcenia oraz badań naukowych, wymaga konsekwentnego wzmacniania.
2. Doświadczenie wieków potwierdza, że uczelnie najlepiej wypełniają swoją misję społeczną, gdy są wolne od kontroli politycznej. Dostrzegamy pozytywną rolę, jaką mogą odegrać w wypełnianiu tej misji rady uczelni, które mają się składać w większości ze światłych osób spoza społeczności akademickiej. Będzie to jednak możliwe tylko przy ustawowej gwarancji, że członkami rad nie mogą być osoby aktywne w działalności politycznej.
3. Osiągnięcie ambitnych celów, jakie stawia przed sobą środowisko akademickie, wymagać będzie większej samodzielności organizacyjnej. Dlatego nowa ustawa powinna ograniczyć się tylko do tych regulacji, które są niezbędne dla stworzenia podstaw funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki oraz zasad nadzoru ze strony administracji rządowej. Ustawa powinna jednoznacznie wskazać statut uczelni jako podstawowy dokument opisujący strukturę uczelni oraz wszystkie inne sprawy, które nie zostały zastrzeżone w ustawie jako rozwiązania systemowe.
4. Sprawność działania uczelni wymaga harmonijnego współdziałania wszystkich jej organów. Przepisy ustawy powinny klarownie rozgraniczyć obszary odpowiedzialności. Za bieżące funkcjonowanie uczelni powinien odpowiadać senat uczelni pod przewodnictwem wyposażonego w szerokie kompetencje zarządcze rektora. Za aktywne kształtowanie strategicznej wizji działania uczelni, w tym za wskazanie odpowiednich kandydatów na wybieranego przez kolegium elektorów rektora, powinna odpowiadać jej rada.
5. Ustawa powinna stworzyć jak najlepsze warunki do prowadzenia badań oraz kształcenia we wszystkich kluczowych dziedzinach i dyscyplinach, rozumianych w duchu pragmatycznie oszczędnej i akceptowanej globalnie klasyfikacji OECD. Powinna ona także zagwarantować warunki dla prowadzenia badań oraz kształcenia na pograniczu dwóch lub większej liczby dyscyplin.
6. Osiągnięcie poważnego postępu ku doskonałości kształcenia oraz badań wymagać będzie istotnego dodatkowego wysiłku ze strony uczelni, który powinien zostać w znaczący sposób wsparty za pomocą dodatkowych, skutecznie adresowanych strumieni finansowania. Strumienie te powinny być adresowane zarówno do wyłonionych w trybie konkursowym uczelni badawczych, podejmujących zwiększony wysiłek w globalnym wyścigu w sferze badań naukowych, jak i do innych uczelni, które w najdoskonalszy sposób przygotowują nowe kadry dla polskich przedsiębiorstw oraz instytucji. Mechanizmy finansowania powinny także zachęcać do rozsądnej konsolidacji zasobów, które pozostają w dyspozycji polskiej nauki oraz szkolnictwa wyższego.
Powyższe rekomendacje dotyczą kwestii fundamentalnych i nie odnoszą się do wielu szczegółów, które muszą zostać uregulowane w przedstawianej 19 września br. przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego nowej ustawie oraz w przepisach wykonawczych. Sukces Ustawy 2.0 zależy, naszym zdaniem, od tego, w jakim stopniu rozwiązania szczegółowe będą logiczną konsekwencją wskazanych wyżej rozstrzygnięć pryncypialnych.
