Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wiadomości

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

"Uniwersytet u progu niepodległości" - konferencja naukowa i wystawa w Collegium Novum

"Uniwersytet u progu niepodległości" - konferencja naukowa i wystawa w Collegium Novum

Przypadająca w listopadzie br. setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości już teraz stała się okazją do przypomnienia działań podejmowanych przez profesorów, absolwentów i studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku „wybuchu wolnej Polski” oraz ich wysiłków włożonych w odbudowę młodego państwa. Służyła temu zorganizowana w auli Collegium Novum konferencja „Uniwersytet u progu niepodległości”.

Spotkanie otworzył rektor UJ prof. Wojciech Nowak, który przypomniał, że lata 1914-1921 były trudnym czasem dla UJ. Choć prowadzone były wykłady (z krótkimi przerwami), a uczeni publikowali swoje prace naukowe, to I wojna światowa, a następnie jej konsekwencje odcisnęły piętno na wielu płaszczyznach. W okresie tym widoczne stały się także mocne różnice poglądów politycznych wśród społeczności akademickiej. Mimo tego w 1918 r. profesorowie i studenci włączyli się aktywnie w budowę niepodległego państwa.

Gdy 31 X 1918 r. rozpoczęło się rozbrajanie austriackich żołnierzy w Podgórzu i odwachu na Rynku Głównym, na kolejnym nadzwyczajnym posiedzeniu zebrał się Senat uczelni, podczas którego rektor ksiądz Maciej Sieniatycki przedłożył wniosek w sprawie uznania za władzę zwierzchnią nad Uniwersytetem rządu polskiego w Warszawie. Senat przyjął jednomyślnie uchwałę o treści:

Uniwersytet Jagielloński przez przeszło 500 lat był ostoją kultury i narodowego życia Polski, a w dniach ucisku ostatniego stulecia starał się w swoich murach utrzymać i na całą Polskę rozkrzewiać duchową spuściznę naszego narodu. Dalszy pomyślny rozwój kultury narodowej jest możliwy tylko i wyłącznie przy istnieniu prawowitego, silnego i ojczystego rządu. Dlatego dziś, w dniach zmartwychwstania Ojczyzny, gdy urzeczywistniają się marzenia tylu pokoleń naszego narodu, z radością wita stara Jagiellońska Szkoła Polski Rząd, stworzony w Warszawie, uważając, że dziś już on jedynie jest powołany do zawiadywania wszystkiemi gałęziami życia na całym obszarze ziem Polski. Senat Akademicki oświadcza przeto, że od dnia dzisiejszego za swą władzę zwierzchnią uznaje jedynie Rząd zjednoczonej Polski w Warszawie.

- Był to akt nie tylko dużej wagi, ale także wielkiej odwagi i roztropności. Zebranie rozpoczęło się jeszcze w uniwersytecie cesarsko-królewskim, a zakończyło w polskim - ocenił rektor prof. Wojciech Nowak.

Pierwszą sesję konferencji prowadziła prorektor UJ ds. rozwoju prof. Dorota Malec, która była też pomysłodawczynią całego spotkania. Z wykładem zatytułowanym „Alma Mater Iagellonica – Matka polskich uniwersytetów” wystąpił prof. Franciszek Ziejka. Przypomniał w nim, że podczas, gdy na przełomie XIX i XX wieku Uniwersytet Jagielloński cieszył się, dzięki stosunkowo niewielkim prześladowaniom austriackim, swoim „drugim złotym okresem” – od 1870 r. językiem wykładowym był polski, rozwijały się instytuty, powstawały nowe gmachy uniwersyteckie, kliniki, rozkwitała działalność naukowa krakowskich uczonych, w zaborze rosyjskim i pruskim nie istniała ani jedna polska uczelnia. Prof. Ziejka przedstawił wkład krakowskich profesorów i absolwentów UJ w reaktywację Uniwersytetu Warszawskiego (15 XI 1915, po wyparciu za Wisłę armii rosyjskiej, Niemcy zgodzili się na otwarcie polskojęzycznej uczelni) oraz Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie ( w październiku 1919 r.; na podstawie dekretu naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego rektorem został profesor zoologii z UJ Michał Siedlecki). Po 1918 roku oddelegowanych zostało do pomocy w innych polskich uczelniach łącznie aż 519 naukowców z UJ.

W kolejnym wystąpieniu, zatytułowanym „Wojenny los Uniwersytetu (1914-1918)” prof. Andrzej Chwalba omówił m. in. udział profesorów UJ w działającym w Krakowie od 1915 r. Książęco-Biskupim Komitecie Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny oraz akcję szczepienia galicyjskiej ludności przeciwko ospie w 1916 r., podczas której 300 studentów i studentek Wydziału Lekarskiego w ciągu 6 tygodni zaszczepiło 1,5 miliona osób.

Z kolei prof. Dorota Malec w wystąpieniu „Udział profesorów UJ w tworzeniu prawa II RP”, skupiła się na udziale profesorów naszej uczelni w pracach nad konstytucją marcową z 1921 r. oraz wysiłkach Komisji Kodyfikacyjnej, której zadaniem było stworzenie jednolitego systemu prawnego na terenie kraju, gdzie dotychczas funkcjonowały kodeksy napoleońskie, rosyjskie, pruskie, austriackie i węgierskie.

Referaty wygłosili także dr hab. Przemysław Żukrowski („Polityczne postawy profesorów UJ u progu niepodległości) oraz dr hab. Zdzisław Zblewski - „UJ wobec idei niepodległości Polski po II wojnie światowej”.

W przerwie konferencji złożone zostały kwiaty przed tablicą upamiętniającą wychowanków Uniwersytetu Jagiellońskiego poległych w latach 1914-1921. Tablica odsłonięta została 5 XII 1925 roku i pierwotnie znajdowała się w auli Collegium Novum. Umieszczono na niej 218 nazwisk poległych akademików, które ustalono w ciągu 3 lat żmudnych poszukiwań. Tablica została usunięta z auli przez Niemców w czasie II wojny światowej. Na ścianę Collegium Novum, ale tym razem w holu II piętra, powróciła 11 XI 1981 r.

Ostatnim punktem spotkania było otwarcie wystawy „Uniwersytet u progu niepodległości” przygotowanej przez Muzeum UJ. Na 18 planszach przedstawione zostały reprodukcje zdjęć i dokumentów, które ukazują wkład profesorów i studentów UJ w odzyskanie niepodległości Polski. Wystawę na I piętrze Collegium Novum oglądać można do 14 maja, później przeniesiona zostanie do Zaułku Estreichera w Collegium Maius.

Zobacz galerię zdjęć
Polecamy również
Tomasz Malarz Krakowskim Mistrzem Ortografii 2024

Tomasz Malarz Krakowskim Mistrzem Ortografii 2024

Projekty realizowane przez laureatów grantów ERC inspirują do działania cały UJ

Projekty realizowane przez laureatów grantów ERC inspirują do działania cały UJ

Upamiętnienie 79. rocznicy wyzwolenia obozu <span lang='de'>Auschwitz-Birkenau</span>

Upamiętnienie 79. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau

Podsumowanie Światowego Kongresu Kopernikańskiego

Podsumowanie Światowego Kongresu Kopernikańskiego

Widok zawartości stron Widok zawartości stron