W sierpniu zakończyły się kolejne prace wykopaliskowe zespołu naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego na stanowisku Tel Erani w Izraelu. Badacze od 6 lat rozpoznają zabudowę miasta z okresu wczesnego brązu oraz zlokalizowaną tam egipską faktorię handlową. Dotychczasowe odkrycia pokazały, że społeczność zamieszkująca te tereny była na dużo wyższym poziomie organizacji niż uprzednio sądzono.

Archeolodzy z UJ eksplorują izraelskie stanowisko od 2013 roku. W pierwszych latach udało im się rozpoznać fragment zabudowy miasta z okresu wczesnego brązu oraz zlokalizowanej tam egipskiej faktorii handlowej. Dowiedli również, że Tel Erani w momencie pojawienia się Egipcjan było otoczone grubym murem obronnym. Zespół prof. Krzysztofa Ciałowicza może również pochwalić się wieloma niezbitymi dowodami na stałą obecność przybyszów znad Nilu w południowym Lewancie. To m.in. piece o typowej egipskiej konstrukcji i duże ilości fragmentów form do wypieku chleba, które wytwarzano z lokalnej gliny, ale na pewno przez osadników z powstającego państwa faraonów. Z kolei niektóre przedmioty krzemienne również powstały na tym terenie, ale z surowców importowanych z Egiptu.

W tym roku wiele nowych informacji dostarczył uczestnikom ekspedycji główny wykop. Okazało się, że poniżej znanego już budynku egipskiego znajduje się kolejny. Zdaniem biorącego udział w badaniach dr. Marcina Czarnowicza, budowla jest również związana z pobytem przybyszów znad Nilu. Sugerują to odnalezione charakterystyczne formy chlebowe, ceramika czy przedmioty użytkowe. Archeolog jest przekonany, że pochodzą one z wcześniejszej fazy egipskiej kultury Nagada, która trwała od ok. 3150 do 3050 r. p.n.e. Przedmioty te mogą wskazywać, że Tel Erani było jednym z pierwszych miejsc w regionie, do którego przybyli Egipcjanie.

- Udało nam się również dotrzeć do calca - warstwy, która w żaden sposób nie została naruszona przez człowieka. Szacujemy, że to początek osadnictwa, przynajmniej w tym danym miejscu. Ponadto znaleźliśmy sporo importowanej ceramiki, w tym cenne naczynia, które nawet w Egipcie występują stosunkowo rzadko. Kontynuowaliśmy też badania przy odkrytym przed rokiem olbrzymim murze. Jesteśmy przekonani, że dotarliśmy do jego podstawy. Co ważne, udało nam się potwierdzić datę powstania tej budowli. Dziś wiemy, że liczy ona ponad 5300 lat - mówi dr Marcin Czarnowicz.

Krakowscy naukowy za pomocą badań georadarowych chcieli ustalić dalszy przebieg okazałego muru. Niestety nie dały one stuprocentowej pewności, ponieważ w górnych warstwach stanowiska zalega sporo łusek karabinowych i fragmentów pocisków, będących pozostałościami po walkach, które toczyły się tu w latach 1948-1949. - Być może nasza wiedza o zasięgu i zachowaniu muru będzie większa po przyszłorocznym sezonie. Jesteśmy niezmiernie ciekawi, jak rozległa była ta najstarsza tego typu budowla w Izraelu - dodaje dr Czarnowicz.

Z kolei prof. Krzysztof Ciałowicz z dużym prawdopodobieństwem przypuszcza, że w Tel Erani produkowano ceramikę. Jego zespół nie znalazł dotąd samego pieca, ale przy zabudowaniach egipskiej faktorii natrafił na bardzo dużo popiołów i śladów przepalenia. - Z pewnością nie są to pozostałości po spalonej budowli. Co więcej, mamy sporo różnego typu żużli. Badania laboratoryjne wykazały, że nie ma w nich śladów miedzi, dlatego wydaje nam się, że powstały one w wyniku produkcji naczyń ceramicznych - przekonuje.

Projekt finansowany jest z grantu Narodowego Centrum Nauki i realizowany z naukowcami z Uniwersytetu Ben Guriona w Berszewie oraz Israel Antiquities Authority. Prace na miejscu wspierają również badacze z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, Instytutu Botaniki im. Władysława Szafera PAN oraz liczna grupa studentów i doktorantów UJ.