Po 75 latach w najstarszej polskiej uczelni znów zostanie zaprezentowana, licząca kilkanaście tysięcy lat, czaszka mamuta. To jedna z najlepiej zachowanych kompletnych czaszek tego gatunku, a jej wartość zarówno naukową, jak i wystawienniczą podkreślają unikalne, pięknie wygięte ciosy.
Ta historia rozpoczyna się w sierpniu 1851 roku. Wtedy to w Bziance - wiosce pod Rzeszowem, a od kilku lat już integralnej części stolicy Podkarpacia - wykopano czaszkę mamuta włochatego - Mammuthus primigenius. Nietypowe znalezisko od miejscowego gimnazjum odkupił prof. Ludwik Zejszner z Uniwersytetu Jagiellońskiego, pionier kartografii geologicznej, autor prac dotyczących paleontologii, mineralogii, stratygrafii i opracowań regionalnych geologii ziem polskich. Okaz za 126 ptaków, 10 ssaków i 412 minerałów trafił do Krakowa i do zakończenia II wojny światowej można go było podziwiać na wystawie głównej Gabinetu Historii Naturalnej UJ przy ul. św. Anny.
Pod koniec 1945 roku czaszka została wypożyczona przez Polską Akademię Umiejętności w Krakowie w celu wyeksponowania jej dla zwiedzających na powstającej ekspozycji przyrodniczej przy ul. Sławkowskiej. Przez lata była ona przedmiotem szeregu opracowań naukowych, w tym A. Brehma z 1915 r., monografii poświęconej znaleziskom mamutów w Polsce L. Kulczyckiego z 1955 r., a następnie badań morfometrycznych H. Kubiaka z 1980 r. Specjaliści datują ją na 14 tysięcy lat. Do niedawna była uważana za najmłodsze znalezisko mamuta z terenów Polski.
- Jeszcze w ubiegłym roku czaszka była eksponowana w Muzeum Przyrodniczego PAN w Krakowie. Teraz ten niezwykły okaz powrócił po 75 latach do Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fakt, że jest ona własnością naszej uczelni, odszedł w zapomnienie wraz z kolejnymi pokoleniami pracowników muzeów, zmieniającymi się władzami i wielokrotnymi przeprowadzkami zbiorów przyrodniczych zarówno PAN, jak i UJ. Dopiero przeprowadzona przez nas kwerenda archiwów oraz wydatna pomoc ze strony dyrekcji Instytutu Zoologii i Systematyki Zwierząt i Muzeum Przyrodniczego PAN umożliwiły odnalezienie stosownej dokumentacji i odtworzenie losów słynnej czaszki - wyjaśnia dyrektor Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ dr hab. Tomasz Pyrcz, prof. UJ.
Czaszka mamuta z Bzianki będzie prezentowana na wystawie głównej „Ewolucja Ziemi i życia” w Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ w gablocie poświęconej cyklom lodowcowym i wymieraniu megafauny ssaków. - Mimo że fragmenty kości mamutów odnajduje się w Polsce wiele, a jedno z najbogatszych stanowisk znajduje się pod Krakowem, to pod względem kompletności zachowania jest to okaz unikalny w skali kraju. Tym samym jest to bez najmniejszej wątpliwości jeden z najcenniejszych eksponatów paleontologicznych nie tylko Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale także w skali światowej - dodaje dr hab. Tomasz Pyrcz, prof. UJ.
Gabinet Historii Naturalnej UJ przy ul. św. Anny 6 (1938r.)
Gabinet Historii Naturalnej UJ przy ul. św. Anny 6 (1938r.)
Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ przy ul. Gronostajowej 5 (luty 2020r.)
