Uniwersytet Amsterdamski (UvA) przyznał tytuł doktora honoris causa światowej sławy biochemikowi i mikrobiologowi prof. Janowi Potempie z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uczony uhonorowany został w szczególności za przełomowe badania nad zdolnością bakterii jamy ustnej do przełamywania bariery krew-mózg oraz ich roli w rozwoju choroby Alzheimera. Uroczystość odbyła się online 8 stycznia w 389. rocznicę założenia holenderskiej uczelni.

Jak poinformował Uniwersytet Amsterdamski, głównym tematem zainteresowań badawczych prof. Jana Potempy jest patogeniczność chorób zakaźnych. Korzystając ze swojej rozległej wiedzy z dziedziny biologii jamy ustnej, skutecznie wykazał, że usta nie są autonomicznie funkcjonującym narządem i bakterie (głównie związane z paradontozą) oraz ich patologiczne składniki mogą wnikać do mózgu i wpływać na rozwój choroby Alzheimera.

- Praca profesora Jana Potempy w ogromnym stopniu przyczyniła się do zrozumienia molekularnych podstaw zjadliwości patogenicznych mikroorganizmów jamy ustnej. Jego badania potwierdzają, że dobry stan zdrowia jamy ustnej może przyczynić się do zachowania zdrowia umysłowego - wyjaśnia prof. Bruno Loos z Akademickiego Centrum Stomatologii w Amsterdamie.

Badania prof. Jana Potempy nad możliwą rolą patogenicznych bakterii jamy ustnej w rozwoju choroby Alzheimera zyskały światowy rozgłos w 2019 roku. W związku z nimi uczony złożył kilka podań patentowych, inicjując rozwój leków mających na celu powstrzymanie enzymów proteolitycznych bakterii.

- Jan Potempa jest wyjątkowym naukowcem. Jego przełomowe badania prowadzą do nowych odkryć o dużym znaczeniu dla zdrowia jamy ustnej. To dla mnie wielki zaszczyt móc przyznać mu doktorat honoris causa Uniwersytetu Amsterdamskiego w dniu urodzin naszej uczelni - mówi prof. Karen Maex, rektor UvA.

Prof. Jan Potempa jest światowej sławy biochemikiem i mikrobiologiem. Od 2005 roku kieruje Zakładem Mikrobiologii Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ, a od 2009 roku jest również profesorem w Departamencie Zdrowia i Rehabilitacji Jamy Ustnej Szkoły Stomatologii Uniwersytetu w Louisville w Stanach Zjednoczonych. Jego badania dotyczą roli bakterii Porphyromonas gingivalis w powstawaniu i rozwoju paradontozy. Wraz ze współpracownikami wyizolował i scharakteryzował 7 enzymów degradujących białka produkowanych przez tę bakterię, w tym gingipainy (proteazy cysteinowe). Udowodnił, że to właśnie gingipainy są kluczowym czynnikiem ułatwiającym rozwój zapalenia przyzębia, wykazując, że są one odpowiedzialne m.in. za zaburzenie reakcji obronnej organizmu, który zamiast eliminować bakterie, zwraca się przeciwko własnym tkankom, prowadząc do rozwoju paradontozy. Badania prof. Potempy pokazują, że osoby dotknięte tą chorobą są bardziej narażone na choroby układu krążenia, reumatoidalne zapalenie stawów, zachłystowe zapalenie płuc czy powstawanie zmian neurodegeneracyjnych w mózgu, przyczyniając się do rozwoju choroby Alzheimera.

Odkrycia prof. Jana Potempy zmieniły podstawy myślenia o genezie zapalenia tkanek przyzębia, a wyniki jego badań mogą prowadzić do opracowania bardziej skutecznych leków zwalczających paradontozę, a przez to do obniżenia ryzyka chorób związanych z tą chorobą.

Uniwersytet Amsterdamski został założony w 1632 roku. Dziś jest największą uczelnią w kraju z budżetem rzędu 850 mln euro, 35 tys. studentów i 3 tys. doktorantów. Oferuje programy w 7 rozległych dziedzinach: humanistyce, naukach społecznych i behawioralnych, ekonomii i biznesie, naukach ścisłych, prawie, medycynie oraz stomatologii. Mając wśród swoich absolwentów 6 laureatów Nagrody Nobla, przez lata utrzymuje swoje miejsce wśród najlepszych uczelni świata. W Times Higher Education World University Rankings i QS World University Rankings zajmuje odpowiednio 59. i 58. miejsce.