Za niespełna trzy tygodnie rozpoczną się Igrzyska Europejskie Kraków – Małopolska, największa impreza sportowa w historii kraju. Według naukowców z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (MCB UJ) jest to doskonała okazja, by zbadać wpływ organizacji tak wielkiego wydarzenia i przyjazdu dużej liczby sportowców, trenerów, działaczy i kibiców na szeroko pojęte zdrowie mieszkańców Krakowa.
Urbanizacja to z jednej strony wiele korzyści, ale również zagrożenie dla zdrowia i jakości życia. Zanieczyszczenie powietrza i zmiany warunków życia przyczyniają się do chorób cywilizacyjnych, w tym do zaburzeń układu odpornościowego. Większa gęstość zaludnienia i ograniczona ilość terenów zielonych w obszarach miejskich zwiększają ryzyko wystąpienia i transmisji chorób zakaźnych. Wzrasta zagrożenie zarażenia się wirusami i bakteriami przenoszonymi przez ludzi i zwierzęta, a także pojawienie się szczepów opornych na leki.
W celu skutecznego zarządzania ryzykiem naukowcy z MCB UJ zbadają wpływ krótkotrwałej, lecz znacznej migracji podczas Igrzysk Europejskich 2023 na mikrobiom miejski w Krakowie, ze szczególnym uwzględnieniem nowych i egzotycznych wirusów, bakterii i grzybów, jak również klastrów wariantów opornych na dostępne leki. Badania te mają na celu identyfikację zagrożeń oraz opracowanie planów dotyczących stworzenia bezpiecznego makrośrodowiska miasta, a także podejmowanie aktywnych działań minimalizujących wpływ tych zagrożeń.
Badacze opracują listę wskaźników i możliwych zagrożeń dla zdrowia, które pojawiają się przy okazji organizowania dużych wydarzeń i związanym z tym przepływie ludności. W perspektywie pomoże to w opracowaniu metod rozpoznawania zagrożeń epidemiologicznych i uzupełni encyklopedię mikroorganizmów występujących w środowisku miejskim. Przykładem może być pojawienie się niezwykle niebezpiecznych patogenów, takich jak wirus Marburg, umiarkowanie niebezpiecznych patogenów, takich jak wirus odry, a także klastrów lekooporności u bakterii.
Obiekty sportowe, które wytypowano do badania to Tauron Arena, Stadion Miejski im. Henryka Reymana i hala widowiskowo-sportowa Suche Stawy. Dodatkowo przeanalizowany zostanie materiał genetyczny zebrany w otoczeniu zagęszczenia ruchu turystycznego - z przystanków linii tramwajowych dowożących kibiców na wydarzenia sportowe oraz punktów w obrębie Rynku Głównego, w tym m.in. pasaż Sukiennic, Pałac Krzysztofory, Rynek Podziemny, bankomaty w okolicach rynku oraz Kraków Airport.
Próbki do badań, w postaci wymazów powierzchniowych i kondensatu pyłu zawieszonego w powietrzu, będą pobierane cztery razy - przed rozpoczęciem (7 czerwca), w czasie trwania (21, 25, 30 czerwca), miesiąc po zakończeniu (31 lipca) i trzy miesiące po zakończeniu Igrzysk Europejskich (1 września). Zebrane próbek przed Igrzyskami pozwoli na określenie poziomu tzw. "tła", czyli wartości referencyjnych mikrobiomu sprzed zawodów. Podobnie - próbki zebrane po umożliwią stwierdzenie, czy mikrobiom miejski wraca do pierwotnego obrazu.
Wyniki badania zostaną wykorzystane do stworzenia portalu, który skupiać się będzie na trendach patogenów i oporności na antybiotyki. Narzędzie to pomoże w podejmowaniu działań zapobiegawczych, takich jak lepsze monitorowanie miasta w przypadku wydarzeń masowych i będzie oferować sugestie dotyczące wrażliwości patogenów na dostępne leki. Projekt stanowi część globalnej inicjatywy, której celem jest opracowanie systemu wczesnego ostrzegania, o którym niedawno dyskutowano na forum ONZ.
Realizacja projektu jednoznacznie podkreśli aspiracje Krakowa do stania się innowacyjnym miastem przyszłości i przyczyni się do promocji miasta nie tylko na arenie sportowej, ale i międzynarodowej arenie naukowej i w kontekście jakości życia wraz z takimi miastami jak Nowy Jork, Londyn i Tokio.
Projekt organizowany jest przez dr. hab. inż. Pawła Łabaja z Grupy Badawczej Bioinformatyki oraz prof. Krzysztofa Pyrcia z grupy Virogenetics, działających w MCB UJ we współpracy z miastem Kraków i spółką Igrzyska Europejskie 2023. Partnerami przedsięwzięcia są też Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne SA w Krakowie, Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie i Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków – Balice.
Badanie prowadzone jest jako niezależna część szerszej inicjatywny "Global City Sampling Day" organizowanej przez Konsorcjum MetaSUB, a koordynowanej w Krakowie od 2020 roku przez dr. hab. inż. Piotra Łabaja. We współpracy z Wydziałem ds. Przedsiębiorczości i Innowacji Urzędu Miasta Krakowa oraz ZTP i MPK naukowcy z Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ, wraz z wolontariuszami, corocznie 21 czerwca pobierają wymazy z powierzchni w środkach komunikacji publicznej takich jak biletomaty, siedziska, poręcze, etc. Badania są w toku i zaowocują opracowaniem mikrobiomowego „odcisku palca” Krakowa. Również we współpracy z UMK w czasie pandemii SARS-CoV-2 oznaczana była obecność wirusa w przestrzeni miejskiej w ramach projektu MetaCOV konsorcjum MetaSUB, jak i w ramach badań własnych grupy profesora Pyrcia.
