Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wiadomości

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Rzym i Konstantynopol wobec Młodszej Europy

Międzynarodowa konferencja w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Jednym z wydarzeń historycznych, które zadecydowały o ukształtowaniu naszego regionu jako wspólnoty kulturowej była chrystianizacja „Młodszej Europy" (określenie Jerzego Kłoczowskiego). Doprowadziła ona na przełomie I i II tysiąclecia po Chr. do włączenia północno-wschodniej części kontynentu do kręgu państw i narodów kontynuujących tradycje antyczne i chrześcijańskie. Procesowi chrystianizacji patronowały dwa ośrodki ówczesnej cywilizacji: Rzym i Konstantynopol. Zakres ich oddziaływania nie zawsze łatwo jest wyznaczyć, co wynika w pewnej mierze z przeplatania się wpływów zachodnich i wschodnich, w pewnej zaś mierze z niedostatku dokumentujących tamte czasy źródeł historycznych, których ilość i wartość poznawcza zwiększa się nader wolno. Historykom wczesnego średniowiecza przychodzą w sukurs badania archeologiczne. Zwłaszcza badane przez nich drobne obiekty dewocyjne (krzyże, medaliony, relikwiarze oraz inne przedmioty), jak też ślady obyczajów religijnych (zwłaszcza typ pochówków) mogą wiele powiedzieć o zasięgu, przebiegu i chronologii wczesnośredniowiecznych misji chrześcijańskich. Archeologiczna wiedza na ten temat zwiększa się w ostatnich dziesięcioleciach bardzo szybko, a wykorzystanie obfitego materiału wymaga przepływu informacji między archeologami i historykami, badaczami z wielu krajów, zarówno tych, które we wczesnym średniowieczu były przedmiotem nawracania, jak też tych, które chrystianizację inicjowały i prowadziły.

 Najnowszym badaniom nad procesem szerzenia chrześcijaństwa w „nowonawróconej" Europie poświęcona była obradująca w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniach 22 - 25 października 2010 r. interdyscyplinarna konferencja archeologów i historyków zatytułowana Rome, Constantinople and Newly-Converted Europe: Archaeological and Historical Evidence. W jej organizację zaangażowała się obok Instytutu Historii: Komisja Bizantynologiczna Komitetu Nauk Kulturze Antycznej PAN, Krakowski Oddział Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oraz kilka innych instytucji krajowych i zagranicznych. Konferencja stanowiła kontynuację odbywanych od dłuższego czasu w Krakowie spotkań na temat bizantyńskich wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. Jako cel postawiono sobie tym razem podsumowanie wyników prac grupy badaczy zajmujących się znaleziskami obiektów dokumentujących proces chrystianizacji. Planowane na 20-30 osób spotkanie wzbudziło nadspodziewanie duże zainteresowanie w świecie. Udział zgłosiło 80 badaczy z 24 krajów (wygłoszono ok. 70 referatów, dalsze oddano do druku). Duża ilość nowego materiału i oryginalnych ustaleń ukazuje w nowym świetle procesy zachodzące przed setkami lat. 

Najważniejsze okazało się znacznie pełniejsze niż dotąd uchwycenie znalezisk enkolpionów i innych drobnych przedmiotów dewocyjnych, szczególnie istotne jest pokreślenie miejsca i czasu ich występowania na terenach Grecji i Turcji, co pozwala ostatecznie określić rolę tych zabytków jako wyznacznika oddziaływań bizantyńskich. Badania nad średniowiecznymi pochówkami z kolei uświadomiły złożoność ich wymowy jako świadectwa przemian religijnych. Pochówki szkieletowe niekoniecznie dowodzą przyjęcia chrześcijaństwa przez Słowian, czasem nawet mogą świadczyć o przetrwaniu tej religii w lokalnych społecznościach od czasów antycznych mimo napływu nowej ludności (np. na zachodnich peryferiach Słowiańszczyzny). Zdaniem antropologów zmiany sposobu chowania zmarłych nie w pełni oddają też stan wierzeń religijnych, bywają bowiem zależne od tradycji kultywowanych w kręgu rodzinnym. Opóźnienie przemian może np. świadczyć o specyfice „strategii misyjnej" - tolerancji misjonarzy. To jedynie niektóre z tematów dyskusji toczonych w czasie obrad. Mówiono o różnych typach zabytków, o spotkaniu kultur i długotrwałych procesach przemian zachodzących zwłaszcza w tych rejonach północno-wschodniej Europy, gdzie chrześcijaństwo przyjęte zostało z opóźnieniem kilkusetletnim. Próbowano dokonać porównania zachodniego i bizantyńskiego modelu chrystianizacji, jakkolwiek ustalenia wzbogaciły, jak się wydaje, w większym stopniu wiedzę o oddziaływaniu wschodnim niż zachodnim. 

Materiały konferencji ukażą się w osobnym tomie w przyszłym roku. Zaś w sierpniu 2011 roku część uczestników konferencji zaprezentuje jej ustalenia na Międzynarodowym Kongresie Studiów Bizantyńskich w Sofii, w ramach obrad okrągłego stołu. Moderatorem dyskusji będzie (obok kolegów z Rosji i krajów bałkańskich) dr Marcin Wołoszyn krakowski archeolog, inicjator i jeden z głównych organizatorów krakowskiej konferencji.

Maciej Salamon

Fotoreportaż z konferencji

Data opublikowania: 21.10.2010
Osoba publikująca: Leszek Śliwa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron