Dr hab. Bogdan Damski i dr hab. Marek Rams z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego zostali laureatami Nagrody im. Mariana Mięsowicza. Polska Akademia Umiejętności (PAU) przyznała im to wyróżnienie za pracę "Quantum fidelity in the thermodynamic limit" opublikowaną w "Physical Review Letters".
Przejścia fazowe występują powszechnie w przyrodzie, czego najlepiej znaną konsekwencją jest istnienie wody, lodu i pary wodnej, z którymi mamy codziennie kontakt. Przemiany fazowe między tymi trzema stanami skupienia H2O są przykładem klasycznych przejść fazowych.
Inną klasę przejść fazowych stanowią kwantowe przejścia fazowe, których znaczenie rośnie w bardzo niskich temperaturach. Są one zazwyczaj wywoływane poprzez zmianę zewnętrznego pola działającego na układ, takiego jak na przykład pole magnetyczne, w którym umieszczona jest badana próbka. O kwantowym przejściu fazowym mówimy wtedy, gdy mała zmiana takiego pola dramatycznie modyfikuje własności układu, które w temperaturze zera bezwzględnego są zakodowane w jego kwantowo-mechanicznym stanie podstawowym.
Nagrodzona praca przedstawia teorię, która przewiduje, jak bardzo zmieniają się stany podstawowe w pobliżu punktów krytycznych, gdzie układ jest najbardziej czuły na modyfikacje zewnętrznego pola. Dla szeregu przejść fazowych takie zachowanie jest uniwersalne, czyli niezależne od mikroskopowych własności badanego układu. Z tego powodu uzyskane wyniki mają zastosowanie do opisu różnych układów fizycznych, a w omawianej pracy są szczegółowo zilustrowane w popularnym modelu teoretycznym. Z jednej strony dają one fundamentalny wgląd w przebieg kwantowych przejść fazowych, rozwijając ich opis z punktu widzenia motywowanego teorią informacji kwantowej. Z drugiej mogą one być wykorzystane do wydajnej lokalizacji punktów krytycznych w takich układach, w których standardowe metody zawodzą.
Praca "Quantum fidelity in the thermodynamic limit" została opublikowana w prestiżowym czasopiśmie "Physical Review Letters" w 2011 roku i była do tej pory cytowana około 100 razy.
Nagroda im. Mariana Mięsowicza jest przyznawana polskim uczonym co 2 lata za pracę z zakresu fizyki, astrofizyki, biofizyki lub geofizyki opublikowaną w czasopiśmie o zasięgu międzynarodowym. Laureatów wyłania komisja, w skład której wchodzą naukowcy z Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego PAU. Patronem nagrody jest prof. Marian Mięsowicz, jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich fizyków, twórca nowych metod badawczych w dziedzinie zastosowań fizyki jądrowej, cząstek elementarnych i promieniowania kosmicznego. Doktor honoris causa UJ, przez długie lata związany z Akademią Górniczo-Hutniczą, Polską Akademią Nauk i PAU.
