Nadanie wybitnemu polskiemu prawnikowi oraz byłemu prezesowi Trybunału Konstytucyjnego tej wyjątkowej godności odbyło się 27 listopada podczas uroczystego posiedzenia Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do tej pory tytułem Profesora Honorowego UJ nagrodzonych zostało jedynie 16 osób.

Tytuł Profesora Honorowego Uniwersytetu Jagiellońskiego nadawany jest wybitnym uczonym, którzy szczególnie zasłużyli się dla Społeczności Akademickiej. Profesorowi Andrzejowi Zollowi godność ta została przyznana m. in. za:

• wkład do nauki prawa karnego, w szczególności w zakresie konstytucyjnych podstaw prawa karnego, koncepcji uniwersalnej i obiektywnej bezprawności oraz norm sprzężonych, dyrektyw sądowego wymiaru kary, konstrukcji kontratypów jako okoliczności wtórnie legalizujących zachowanie,
• wkład w tworzenie i rozwój krakowskiej szkoły prawa karnego i propagowanie jej osiągnięć w kraju i za granicą,
• działalność publiczną, w szczególności jako sędzia i prezes Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz twórca współczesnej kodyfikacji prawa karnego,
• niezłomną obronę zasad państwa prawnego i demokratycznych wartości w życiu publicznym.

Laudację podczas uroczystości wygłosił prof. Piotr Kardas, który podkreślił, że profesura honorowa najstarszej polskiej uczelni to wyróżnienie szczególne, przyznawane wyjątkowo, jedynie najwybitniejszym przedstawicielom środowiska akademickiego.

Prof. Andrzej Zoll jest przede wszystkim wybitnym uczonym, choć skala i zakres Jego aktywności wkracza zdecydowanie poza obszar prowadzonych w skupieniu badań naukowych. Miarą uczonego są jego prace. Miarą uczonego są jego uczniowie. Miarą uczonego zajmującego się badaniem prawa jest jego wpływ na praktykę jego stosowania. Miarą uczonego jest jego postawa i służba publiczna. We wszystkich tych sferach prof. Andrzej Zoll bez wątpienia należy do grona uczonych, z których Alma Mater Jagellonica może i powinna być dumna

Opisując postać nowego profesora honorowego UJ, prof. Kardas podkreśłił, że zarówno w sferze prowadzonych badań naukowych oraz debacie uczonych, jak i w zakresie działalności publicznej i sporach o sprawach dla demokratycznego państwa prawnego najważniejszych zachowywał postawę uczonego, poszukującego odpowiedzi na pytania fundamentalne w ramach racjonalnego dyskursu. Czynił tak zawsze, także w sytuacjach ekstremalnych, w których emocje związane z konfliktem wymagają nadzwyczajnej mądrości i opanowania. Pozostawał wierny maksymie Uniwersytetu Jagiellońskiego "Plus ratio quam vis".

Z kolei prof. Andrzej Zoll w swoim wystąpieniu odniósł się do współczesnych problemów polskiego społeczeństwa, ujmując je w perspektywie okresu transformacji po 1989 r.

- W tym roku mija 100 lat od odzyskania przez Polskę niepodległości oraz 29 lat od obalenia systemu totalitarnego i rozpoczęcia budowy demokratycznego państwa prawa. Dzisiaj, pod ciężarem wielu problemów życia codziennego, zagrożeń zewnętrznych, zawirowań na scenie politycznej, zapomina się, jaki był wówczas bilans otwarcia. Dotyczy to zarówno bilansu z okresu pierwszych lat niepodległości, jak i pierwszych lat budowy demokracji. Jego brak pozwala wielu politykom, szczególnie tym sprawującym dzisiaj władzę, kwestionować dotychczasowy dorobek niepodległej Rzeczypospolitej - mówił Profesor, wyrażając również nadzieję, że w przyszłości badacze okresu po 1989 roku wykażą, że należał on do najbardziej twórczych w historii Polski.

- Można dzisiaj śmiało stwierdzić, że jednym z podstawowych zadań polskiej transformacji było odbudowanie społeczeństwa obywatelskiego, odbudowa znaczenia wartości obywatelskich, przywrócenie naturalnych więzi międzyludzkich, zlikwidowanie podziałów politycznych rodzących wzajemną nienawiść i brak tolerancji. Tylko powodzenie na tym polu gwarantować może trwałe zbudowanie stabilnego, demokratycznego państwa prawa, z pełną gwarancją przestrzegania praw obywatela przez władzę publiczną.

- Ksiądz prof. Józef Tischner w pierwszym zdaniu otwierającym zbiór esejów pt. "Nieszczęsny dar wolności" pytał, czy nie staniemy się wkrótce ofiarami nowego, nieznanego nam dotąd lęku przed wolnością. Często zauważam, że nasz lęk przed wolnością staje się większy niż lęk przed przemocą - mówił prof. Zoll.

- Wielu polskich obywateli popiera silną władzę, której podstawowym zadaniem jest zwiększenie porządku i poczucia bezpieczeństwa, szczególnie bezpieczeństwa władzy i obywateli ją wspierających. Aprobujemy tym samym nasze ograniczenie wolności. Trzeba sobie uświadomić, że popieranie tzw. demokracji nieliberalnej jest czymś złudnym - takiej demokracji po prostu nie ma - przekonywał prof. Zoll.

Odzyskaniu wolności w 1989 roku nie towarzyszyło uświadomienie sobie odpowiedzialności za dobro wspólnoty, nieograniczanej jedynie do rodziny. W zbyt małym stopniu nastąpiło skojarzenie wolności z odpowiedzialnością, praw człowieka i obywatela z jego obowiązkami wobec drugiego człowieka i wobec wspólnoty.

- Lęk przed wolnością to w istocie lęk przed odpowiedzialnością, to chęć pozbycia się jej. Musimy zrozumieć, że między wolnością i odpowiedzialnością musi zachodzić równowaga i sprzężenie zwrotne. Im więcej wolności, tym więcej odpowiedzialności. I odwrotnie - przerzucanie większej części odpowiedzialności na kogoś innego, np. na organy władzy, musi się łączyć z ograniczaniem wolności - mówił nowy profesor honorowy UJ.

- Jak stanowi nasza konstytucja w artykule 30. - źródłem wolności i praw człowieka jest jego przyrodzona i niezbywalna godność. To nie ustawodawca jest dysponentem wolności i praw człowieka. Stąd wynika jeden bardzo ważny wniosek: żadna wolność i żadne prawo nie może sprzeciwiać się godności człowieka. Każdego człowieka należy traktować jako cel działań, podmiot a nie przedmiot oddziaływań. Porządek społeczny i prawny opiera się na dwóch filarach - pierwszym jest godność człowieka jako źródło wolności i prawa; drugim - dobro wspólne i troska o nie jako źródło naszych obowiązków.

W ostatnim punkcie wystąpienia prof. Andrzej Zoll zastanawiał się nad współczesnym znaczeniem pojęcia patriotyzmu. Zaznaczył, że należy do generacji, która jako pierwsza od dziesięcioleci nie musiała udowadniać przywiązania do ojczyzny na polu bitwy. 

- Losy naszego kraju zależą od nas, od naszej mądrości, umiejętności patrzenia nie tylko z perspektywy własnego interesu, ale także z perspektywy dobra wspólnego. W tym tkwi sens znaczenia słowa patriotyzm - w pomnażaniu wspólnego dobra, a nie w jego niszczeniu - wyjaśniał.

Prof. Andrzej Zoll jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli nauki prawa karnego w Polsce, współtwórcą i kontynuatorem tzw. krakowskiej szkoły prawa karnego.

Urodził się 27 maja 1942 roku w Sieniawie w Małopolsce. Potem, aż do 18. roku życia, z krótkimi przerwami mieszkał w Warszawie, kończąc tam edukację na poziomie średnim w Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Rejtana, zaś w 1959 r podejmuje studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie studiów wybrał seminarium magisterskie prowadzone przez profesora Władysława Woltera. Studia ukończył w 1964 roku. Cztery lata później został doktorem. W roku 1973 otrzymał stopień doktora habilitowanego. W 1988 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk prawnych. W 1991 objął stanowisko profesora zwyczajnego, a do 2013 r. pełnił funkcję kierownika Katedry Prawa Karnego UJ.

Profesor Andrzej Zoll był jednym z pierwszych stypendystów Instytutu Maxa Plancka Prawa Karnego Porównawczego i Zagranicznego we Fryburgu Bryzgowijskim. Nawiązane kontakty owocowały potem przez lata, najpierw ścisłą współpracą z Instytutem Max a Plancka, potem także innymi ośrodkami naukowymi w Niemczech, Szwajcarii i Austrii.

Pełnił także szereg funkcji publicznych. Był ekspertem „Solidarności” w trakcie rozmów Okrągłego Stołu, sędzią i prezesem Trybunału Konstytucyjnego (1993-1997), Rzecznikiem Praw Obywatelskich (2000-2006), przewodniczącym Państwowej Komisji Wyborczej (1991-1993), przewodniczącym Rady Legislacyjnej, przewodniczącym Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.

Profesor Andrzej Zoll jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem Akademii Nauki i Sztuki w Salzburgu i Polskiego PEN Clubu przewodniczącym Komisji do spraw Etyki w Nauce PAN.

Profesor Andrzej Zoll jest doktorem honoris causa Uniwersytetu w Moguncji, Uniwersytetu Wileńskiego oraz Akademii Medycznej we Wrocławiu, laureatem nagrody Fundacji Alexandra Humboldta Jest autorem kilkuset rozpraw naukowych z zakresu prawa karnego i prawa konstytucyjnego publikowanych zarówno w Polsce jak i zagranicą, redaktorem naukowym krakowskiego „Komentarza do kodeksu karnego”, promotorem kilkudziesięciu rozpraw doktorskich, recenzentem w wielu przewodach habilitacyjnych i profesorskich. Wypracowane przez niego koncepcje naukowe znalazły odzwierciedlenie w treści obowiązujących ustaw karnych i miały znaczący wpływ na kształt orzecznictwa zarówno Sądu Najwyższego jak Trybunału Konstytucyjnego.

Prof. Andrzej Zoll był wielokrotnie odznaczony. Otrzymał m.in. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1997) oraz Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2011), Wielką Złota Odznakę Honorową na Wstędze Republiki Austrii (1997), Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Federalnej Republiki Niemiec, Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Gedymina Republiki Litewskiej (1997).