We wtorek 22 marca w Librarii Collegium Maius odbyła się uroczystość, podczas której medal "Plus ratio quam vis" otrzymał prof. Julian Dybiec - znamienity historyk i znawca dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wyróżnienie to przyznawane jest osobom szczególnie zasłużonym za działalność i dokonania dla dobra wspólnoty akademickiej oraz wyjątkowe zaangażowanie w sprawy naszej uczelni.

Z wnioskiem o uhonorowanie prof. Juliana Dybca wystąpił poprzedni dziekan Wydziału Historycznego UJ prof. Jan Święch. Podkreślił w nim, że rok 2020 był dla profesora Dybca rokiem potrójnego jubileuszu - 8 stycznia ukończył 80 lat, minęło także 55 lat od zatrudnienia go na stanowisku asystenta w Katedrze Historii Oświaty i Kultury UJ i pół wieku od obrony doktoratu oraz wydania drukiem pracy doktorskiej "Michał Wiszniewski, życie i twórczość". Ówczesny rektor UJ prof. Wojciech Nowak przychylnie potraktował tę inicjatywę i przyznał prof. Julianowi Dybcowi srebrny medal "Plus ratio quam vis" w uznaniu za nowatorskie badania systemu finansowania i mecenatu nauki i oświaty w dawnej Galicji, monografię o dziejach Uniwersytetu Jagiellońskiego w okresie międzywojennym, a także za pracę nad ukształtowaniem kilku pokoleń studentów UJ.

Sylwetkę oraz dokonania naukowe uhonorowanego przedstawił w laudacji prof. Krzysztof Stopka, dyrektor Mueum UJ. Przypomniał, że dorobek prof. Juliana Dybca obejmuje ponad 200 pozycji bibliograficznych. Są to prace monograficzne, artykuły i rozprawy, opracowania źródłowe, obszerne rozdziały w pracach zbiorowych, biogramy historyczne, drukowane głosy w dyskusjach podczas sesji naukowych. Wszystkie charakteryzuje rzetelność badawcza, dążenie do poznania prawdy, wyważone sądy, dążenie do formułowania uogólnień i syntez na podstawie żmudnych kwerend w polskich i zagranicznych archiwach.

- Największym dziełem profesora Dybca jest monografia dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego w okresie międzywojennym. Jej ukazanie się drukiem zbiegło się z jubileuszem 600-lecia odnowienia Uniwersytetu Krakowskiego. Ta tytaniczna praca liczy sobie 760 stron. Jest wynikiem kilkunastoletniej, żmudnej kwerendy w bogatym zasobie źródeł archiwalnych i drukowanych oraz całej literaturze przedmiotu. Praca świetnie wpisała się w koncepcję historii Uniwersytetu Jagiellońskiego wypracowaną jeszcze na początku XX wieku przez Kazimierza Morawskiego, a kontynuowaną przez Henryka Barycza, a nawet ją do pewnego stopnia przewyższyła - powiedział prof. Krzysztof Stopka.

Dodał, że ważnym polem badawczym w twórczości naukowej prof. Juliana Dybca była historia jego rodzinnych stron - Starego i Nowego Sącza, a także Łącka. Brał też aktywny udział nie tylko w życiu naukowym, ale także w kształceniu kilku pokoleń studentów. Prowadził zajęcia na historii, pedagogice, psychologii, polonistyce, bibliotekoznawstwie. Warto również pamiętać, że bohater dzisiejszej uroczystości jest inicjatorem Konkursu wiedzy o Uniwersytecie Jagiellońskim, wydarzenia organizowanego co roku do dziś.

- Profesor Dybiec jest wyczulony na kwestie etyczne jeśli chodzi o prowadzenie badań naukowych. W kontaktach osobistych jest zawsze życzliwy, chętny do pomocy w kwestiach nauki i badań naukowych. Pozostaje też otwarty na wyzwania, jakie przynosi współczesna cywilizacja. Uprawianie nauki było i jest dla niego powołaniem i pasją. Z seminarium prof. Henryka Barycza wyniósł przekonanie, któremu zawsze był wierny, „by jak najwięcej myśleć, jak najmniej i najkrócej mówić i jak najwięcej robić” - powiedział laudator na zakończenie.

Prof. Julian Dybiec urodził się 8 stycznia 1940 roku w Łącku koło Nowego Sącza w rodzinie robotniczo-chłopskiej. Po ukończeniu szkoły podstawowej kontynuował naukę w Liceum Finansowym w Nowym Sączu, w którym duży wpływ wywarła na niego nauczycielka historii Eleonora Żdżańska, absolwentka Uniwersytetu Lwowskiego i uczennica Stanisława Łempickiego, polskiego historyka literatury. Zwróciła uwagę na ucznia wykazującego nieprzeciętne zainteresowanie historią i wzmacniała te jego pasje. Po maturze Julian Dybiec podjął studia historyczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ, podczas których trafił na seminarium magisterskie prof. Henryka Barycza, wybitnego historyka nauki i kultury. W 1964 roku przyjął go do pracy w Archiwum UJ. Rok później prof. Barycz przeniósł go do kierowanej przez siebie Katedry Historii Nauki i Oświaty na stanowisko asystenta. Julian Dybiec zetknął się tam z zespołem, który z powodzeniem rozwijał badania nad kulturą, nauką i oświatą polską XVI-XIX wieku. W 1969 roku obronił pracę doktorską i uzyskał etat adiunkta. W tym samym roku na miejscu Katedry Historii Nauki i Oświaty powstał Zakład Historii Oświaty i Kultury w ramach świeżo zreorganizowanego Instytutu Historii. W jednostce tej Julian Dybiec przepracował aż do przejścia na emeryturę w 2010 roku.

Po habilitacji w 1983 roku został mianowany docentem. Na stanowisku profesora nadzwyczajnego UJ pracował w latach 1992-1995. Profesorem nadzwyczajnym z tytułem naukowym został w 1995 roku. W 2002 r. uzyskał nominację na stanowisko profesora zwyczajnego w Uniwersytecie Jagiellońskim. W 2014 roku obchodził jubileusz pracy naukowej oraz działalności oświatowej i społecznej. Nadal twórczo pracuje naukowo.

Do głównych kierunków badań historyczno-pedagogicznych prof. Juliana Dybca należy zaliczyć m.in. dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego od renesansu po czasy współczesne, walkę społeczeństwa polskiego o utrzymanie tożsamości narodowej, dzieje oświaty i nauki w Galicji, polską i europejską myśl pedagogiczną, historię wychowania jako dyscyplinę naukową i przedmiot uniwersyteckiego kształcenia, a także podstawy metodologiczne historii wychowania.