Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wiadomości

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

W Auditorium Maximum UJ otwarto krakowską część Światowego Kongresu Kopernikańskiego

W Auditorium Maximum UJ otwarto krakowską część Światowego Kongresu Kopernikańskiego

Mikołaj Kopernik – imponujący różnorodnością zainteresowań człowiek renesansu, który aktywnie działał w obrębie wielu dziedzin życia i nauki, wybitny badacz należący do ścisłej światowej czołówki naukowców o ponadczasowym znaczeniu, urodził się w 1473 roku w Toruniu, studia rozpoczął w 1491 roku Krakowie, a na Warmii i w Olsztynie oddawał się przez 40 lat swojego życia szczytnej służbie krajowi. Trzy polskie ośrodki uniwersyteckie reprezentujące te miasta: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki PAN postanowiły uczcić 550. rocznicę urodzin genialnego naukowca organizując Światowy Kongres Kopernikański.

Obrady Kongresu, który rozpoczął się w Toruniu 19 lutego br. (dokładnie w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika) przenoszą się między kolejnymi uniwersytetami. Część krakowska organizowana przez Uniwersytet Jagielloński podzielona została na dwie sekcje: filozoficzną pt. "Dziedzictwo kopernikańskie" oraz sekcję ekonomiczną, zatytułowaną " Wokół pieniądza". Każda z nich ma ambicję przybliżenia i nadania współczesnego kontekstu zasadniczym teoriom opracowanym przez Mikołaja Kopernika – heliocentrycznej (przedstawionej w dziele "De revolutionibus orbium coelestium") i ekonomicznej (zawartej w traktacie „O biciu monety” - "Monetae cudendae ratio").

- Światowy Kongres Kopernikański to szczególne wydarzenie, które skupia ludzi nauki oraz wszystkich, którzy nauką się interesują i dla których jest ona ważna – mówił rektor UJ prof. Jacek Popiel, przypominając również, że wielowiekowe, znakomite dziedzictwo Mikołaja Kopernika, uczonego, który swoje obowiązki wobec społeczeństwa rozumiał szeroko, jest dla społeczności uczonych nie tylko źródłem licznych przywilejów i trudnych do przecenienia korzyści poznawczych, lecz także najzupełniej konkretnych zobowiązań.

- Nasza działalność – której sens i efekty są przecież nie zawsze bezpośrednio uchwytne i zrozumiałe dla niespecjalistów – musi być mocno osadzona w szerokim kontekście społecznym. Prowadząc poszukiwania winniśmy jednocześnie orędować na rzecz zasad i wartości fundamentalnych dla całego demokratycznego świata, angażując się osobiście w obronę norm i praw konstytutywnych dla kultury i cywilizacji zachodniej. Mikołaj Kopernik przekazuje współczesnym pokoleniom przekonanie, że nauka powinna być otwarta, a naukowiec w swoich badaniach musi być nie tylko wolny, ale również niesłychanie odważny, bo jeśli w danej epoce jego odkrycie zostanie odrzucone, a on sam może być nawet prześladowany (jak Galileusz), to za jakiś czas może się okazać, że to odkrycie zmieni oblicze świata – przekonywał prof. Jacek Popiel.

Symbolicznego otwarcia krakowskiego kongresu wraz z rektorem UJ prof. Jackiem Popielem dokonali rektorzy: Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu prof. Andrzej Sokala, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie prof. Jerzy Przyborowski oraz sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki prof. Włodzimierz Bernacki i prof. Jarosław Włodarczyk z Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Wojewoda małopolski Łukasz Kmita odczytał list od premiera, w którym Mateusz Morawiecki wyraził nadzieję, że śmiałość myśli Kopernika stanie się inspiracją do dyskusji o współczesnych zagadnieniach ekonomii i filozofii. Zauważył ponadto, że genialny uczony stworzył podwaliny świata, w którym żyjemy, a temu światu obecnie potrzeba naukowego przełomu podobnej klasy.

Prof. Włodzimierz Bernacki, stwierdził, że za sprawą Mikołaja Kopernika tkwi w nas marzenie o podążania w kierunku prawdy i chęć podważania błędnych teorii, które są konsekwencjami niedostatecznego rozeznania naszej rzeczywistości.

- Jubileusze oprócz wzruszeń przynoszą refleksję, dają szansę, aby zastanowić się w jakim miejscu jesteśmy. Kongres pozwoli nam poczuć się częścią sztafety, do której należał Kopernik,  ludzi poszukujących prawdy – mówił Jerzy Muzyk, zastępca prezydenta Krakowa.

Wykład zatytułowany „Teoria względności Mikołaja Kopernika”, którym otwarto część naukową Kongresu wygłosił ks. prof. Michał Heller.

W wykładzie Kopernik, którego teoria przeniosła układ odniesienia, został przedstawiony jako jeden z prekursorów teorii względności, ogłoszonej dopiero w XX wieku. Jak zaznaczył ks. prof. Heller, koncepcja względności rozwijała się przez wieki, od starożytnej Grecji, a jego wykład (którego najważniejsze punkty przedstawione są poniżej) ma przedstawić ewolucję tego pojęcia.

Esencją rewolucji kopernikańskiej jest przesunięcie układu odniesienia z Ziemi na Słońce. Kopernik naruszył dogmaty ustanowione przez Arystotelesa. Środek Ziemi przestał być wyznacznikiem absolutnego spoczynku. Kopernik nie tylko ruszył Ziemię, ale także nadkruszył gmach arystotelesowskiej nauki i w ten sposób wywołał lawinę dalszych przemian. W tym sensie jest kluczową postacią dla całego tego procesu.

W istocie nie było ważne, czy za centrum Wszechświata uznamy Ziemię, czy Słońce. Kolejnym krokiem było całkowite usunięcie takich „uprzywilejowanych” punktów z całego Wszechświata. Mikołaj z Kuzy, Giordano Bruno i kilku innych myślicieli głosiło, że Wszechświat nie ma centrum lub, co jest koncepcją tożsamą, że każdy punkt we Wszechświecie jest jego centrum. Był to ważny, ale nie rewolucyjny krok. Jeśli powiążemy układ odniesienia z każdym punktem, demokratycznie zrównanym ze wszystkimi innymi nieruchomymi punktami, nie zyskamy niczego.

Z tą procedurą nie jest powiązany żaden nowy inwariant. Ciekawe rzeczy zaczynają się dziać, gdy weźmiemy pod uwagę układy odniesienia poruszające się względem siebie nawzajem.

Na pierwszy rzut oka wydaje się to zaskakujące, ale po chwili zastanowienia nabiera logicznego sensu: wszak patrzymy na świat z pewnego układu odniesienia. Wraz ze zmianą go na inny zmienia się również nasza perspektywa i obraz świata. Jednakże jeśli uważnie przyjrzymy się obrazom świata uzyskanym z różnych bezwładnościowych układów odniesienia, zauważymy, że pewne elementy pozostają niezmienne – są takie same we wszystkich bezwładnościowych układach odniesienia. Ze zmieniającego się z klatki na klatkę morza detali wydobędziemy pewien stały wzorzec, który pozostaje niezmienny niezależnie od naszej perspektywy. Ten wzorzec nie może być zatem czymś subiektywnym i związanym z jakimś szczególnym punktem widzenia, ale obiektywną właściwością świata. Nic nie stoi na przeszkodzie, by nazwać go zbiorem praw fizyki.

Z końcem XIX wieku okazało się, że wyniki niektórych nowo wykonanych pomiarów związanych z rozchodzeniem się w przestrzeni kosmicznej fal elektromagnetycznych są niezgodne z powszechnie znanymi prawami fizyki. Ta sprzeczność nosiła znamiona prawdziwego kryzysu w fundamentalnych założeniach fizyki.

Posługując się modnym dziś językiem, można powiedzieć, że fizyka weszła w fazę post-relatywistyczną. Wygląda na to, że zapoczątkowana przez ogólną teorię względności strategia kompensacji lokalnych modyfikacji danego obszaru fizyki za pomocą innych struktur geometrycznych może być z powodzeniem zastosowana w innych dziedzinach.

W sytuacji, gdy coś pozostaje niezmienne mimo zmian w innych elementach, stajemy w obliczu pewnego rodzaju symetrii. Na przykład odbicie mojej twarzy w lustrze zawiera niezbędne cechy oryginału, chociaż lewa strona zmienia się w prawą i vice versa.

Naukowcy obecnie wierzą, że z chwilą rozwiązania problemu znalezienia odpowiedniej symetrii, ujednolicenie fizyki będzie tylko kwestią kilku technicznych kroków.

Wykroczyliśmy zatem daleko poza Kopernika, ale miarą jego geniuszu jest odległość, jaką przemierzyły rezultaty jego osiągnięć.


Pierwszego dnia kongresu odbyły się ponadto dwie sesje plenarne: "Rewolucja i kryzys w nauce: nauka płynąca z przeszłości i spojrzenie w przyszłość" (dyskutowali ks. dr hab. Wojciech Grygiel, prof. UPJPII  (Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II), prof. Helge Kragh (Uniwersytet w Aarhus), prof. Andrzej Jajszczyk (Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie) i prof. Lidia Morawska z Queensland University of Technology) i "Rewolucja (kopernikańska) w ekonomii" (udział wzięli: prof. Andrzej Wojtyna (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), prof. David de la Croix (Université catholique de Louvain) i prof. Claude Diebolt (University of Strasbourg) oraz prof. Andreas Irmen z Université du Luxembourg) oraz wykład prof. Michela De Vroey'a pt. "The ‘Empirical Turn in Economics’, A Copernican Turn or a Return of the Pendulum?".
Zobacz galerię zdjęć
Polecamy również
Dr Renata Mężyk-Kopeć z WBBB UJ laureatką konkursu NCN Weave-UNISONO

Dr Renata Mężyk-Kopeć z WBBB UJ laureatką konkursu NCN Weave-UNISONO

Sukcesy studentów SKN Terapii Celowanej i Układów Supramolekularnych UJ CM

Sukcesy studentów SKN Terapii Celowanej i Układów Supramolekularnych UJ CM

Świetny debiut Darii Nawój w Akademickich Mistrzostwach Polski

Świetny debiut Darii Nawój w Akademickich Mistrzostwach Polski

Ambasador Sri Lanki odwiedziła Uniwersytet Jagielloński

Ambasador Sri Lanki odwiedziła Uniwersytet Jagielloński

Widok zawartości stron Widok zawartości stron