„Rozkosz w kulturze – kultura w rozkoszy"

Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa „Rozkosz w kulturze – kultura w rozkoszy" zorganizowana przez mgr Aleksandrę Gizę i mgr. Łukasza Wróblewskiego przyciągnęła uwagę pracowników naukowych, doktorantów i studentów z całej Polski i zagranicy. W przygotowanym przez młodych naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego wydarzeniu wzięło udział blisko 120 prelegentów reprezentujących takie dyscypliny naukowe jak filologia, socjologia, psychologia czy filozofia. Wśród występujących nie zabrakło również religioznawców, kulturoznawców oraz historyków sztuki.

Prelegenci analizowali fenomen rozkoszy sięgając zarówno do tekstów przednowoczesnych, jak i przykładów z kultury współczesnej. W kolejnych wystąpieniach rozkosz obrastała w coraz to nowe znaczenia. Okazywała się nie tylko krótkotrwałą przyjemnością – domeną orgazmu, ale także doświadczeniem religijnym, jakością metafizyczną, wypadkową procesów biochemicznych zachodzących w ludzkim organizmie czy też „dzieckiem" ewolucji. Ową niejednoznaczność rozkoszy pogłębiał jej związek z bólem. Jak wskazywali prelegenci, rozkosz doświadczana w nadmiarze rodzi ból - przesyt rozkoszy zamiast spełnienia staje się źródłem cierpienia – zamiast szczęścia niesie rozpacz.

Uczestnicy odważnie sięgali po rozmaite narzędzia metodologiczne usiłując zrozumieć złożoną naturę rozkoszy. Dużo emocji wzbudziło jej ewolucjonistyczne ujęcie, każące szukać uzasadnienia dla rozkoszy w doborze naturalnym - prawdziwą rozkosz czerpie ten, kto dysponuje większą siłą fizyczną i symboliczną. Silniejszy strona daje partnerowi nie tylko więcej rozkoszy, ale i więcej bezpieczeństwa i poczucia stabilizacji. Na przekór temu podejściu spieszyli historycy sztuki, literaturoznawcy czy znawcy kultury, widzący w rozkoszy bądź to wartość autonomiczną, bądź kulturowo-językowy konstrukt.

Konferencja dała asumpt do zastanowienia się nad tym, jak na przeżywanie rozkoszy wpływa kultura, płeć czy tożsamości seksualna. Mało tego, pozwoliła zdemistyfikować zakorzenione w potocznej świadomości mity i stereotypy narosłe na przykład wokół życia seksualnego w tradycji żydowskiej czy „chłodu" lesbijskiej miłości. W ramach panelu prezentującego nieheteronormatywne ujęcie rozkoszy mogliśmy się dowiedzieć o jej roli w sztuce gejowskiej czy japońskich yaoi. Panel „Rozkosz Orientu" kreślił natomiast obraz rozkoszy w sztuce indyjskiej i chińskiej filozofii, uświadamiając tym samym, jak różnie można rozumieć rozkosz w zależności od przeżytych doświadczeń i miejsca, w którym się żyje. Przedstawione referaty wskazały więc zupełnie nowe drogi rozumienia i osiągania rozkoszy, lokującej się na granicy tego, co zmysłowe, kulturowe i językowe.

tekst Aleksandra Giza i Łukasz Wróblewski

fot. Anna Wojnar