Dzień 6 listopada obchodzony jest przez krakowskie uczelnie jako Akademicki Dzień Pamięci, który łączy w sobie wspomnienie zmarłych członków społeczności akademickiej naszego miasta z uroczystościami upamiętniającymi ofiary Aktion gegen Universitäts-Professoren - przeprowadzonej w 1939 roku przez gestapo akcji represyjnej przeciwko krakowskim uczonym, znanej powszechnie jako Sonderaktion Krakau.

Wynikiem tej podstępnej akcji  było aresztowanie 183 krakowskich profesorów i nauczycieli akademickich, w tym 155 pracowników UJ. Zatrzymani zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau, gdzie kilkunastu z nich straciło życie.

Dzisiaj ten dzień jest czasem zadumy, spojrzenia wstecz i poszerzenia pamięci. Delegacje władz krakowskich uczelni oraz liczne grono ich studentów spotkali się na cmentarzu Rakowickim, gdzie na mogiłach profesorów oraz naukowców złożono kwiaty i zapalono znicze. Chwilą ciszy uczczono tych, którzy zmarli podczas trwającej pandemii. Rektor UJ prof. Jacek Popiel uroczyście odsłonił odnowiony dzięki inicjatywie Komitetu ds. Opieki nad Grobami Profesorów UJ grobowiec, w którym spoczywają doc. Jadwiga Miklaszewska i prof. Stanisław Miklaszewski. Delegacja UJ odwiedziła także grób doc. Vilima Frančića – związanego z UJ slawisty, który został aresztowany podczas Sonderaktion Krakau. Kwiaty złożono także na mogiłach znajdujących się na cmentarzu Salwatorskim oraz pod tablicą w koszarach przy ul. Wrocławskiej, gdzie więzieni byli krakowscy profesorowie.

- Mamy świadomość, że 82 lata to odległa przeszłość i nieliczni już ją pamiętają. Te tragiczne wydarzenia, których ofiarami byli pracownicy krakowskich uczelni przywołujemy co roku jako przestrogę. Patrząc z dzisiejszej perspektywy trudno nam bowiem zrozumieć, jak mógł narodzić się pomysł akcji wymierzonej w elitę polskiej nauki. Naszym obowiązkiem jest opowiadanie o tych wydarzeniach – mówił rektor UJ prof. Jacek Popiel do zgromadzonych w auli Collegium Novum UJ, gdzie odbyły się główne uroczystości Akademickiego Dnia Pamięci.

- Przywołując historię z 1939 roku, pamiętajmy, że nie kończy się ona 6 listopada. Świat wtedy nie zapomniał o naszych profesorach, szybko pojawiły się reakcje, oburzenie na sposób ich potraktowania – mówił rektor wprowadzając w tematykę wykładu prof. Macieja Czerwińskiego, który opowiedział o roli, którą w uwolnieniu krakowskich profesorów odegrał Vilim Frančić. Dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej UJ przypomniał, że Vilim Frančić - slawista, żołnierz Legionów podczas I wojny światowej, od 1924 lektor języka serbskochorwackiego na UJ został aresztowany podczas Sonderaktion Krakau. Na początku 1940 roku uwolniono go wraz z grupą stu innych profesorów z obozu Sachsenhausen i od tego momentu Frančić podjął aktywne działania na rzecz uwolnienia reszty uwięzionych. Pojechał do Berlina, gdzie przy pomocy ambasadora Jugosławii Ivo Andrića (poety i pisarza, późniejszego laureata Nagrody Nobla) udało mu się dotrzeć do hitlerowskich dygnitarzy i prosić ich o uwolnienie krakowskich profesorów. Po pełnej napięcia wizycie w siedzibie gestapo uzyskał zapewnienie, że aresztowani w listopadzie 1939 zostaną zwolnieni. Tak tez się stało – w grudniu 1940 r. większość z nich uwolniono, niestety do tego czasu kilka osób straciło życie.

Podczas spotkania wspomnieniem o Vilimie Frančiću podzieliła się także jego wnuczka Dorota Francić-Nisztuk. Z kolei przewodniczący Komitetu ds. Opieki nad Grobami Profesorów UJ prof. Jan W. Tkaczyński przedstawił wykład pt.
„Pochwała pracy ku pożytkowi ogólnemu”.

- Każdy uniwersytet to taka, bynajmniej nie wyimaginowana republika znanych i nieznanych twarzy. Taki, odkrywany niekiedy z zaskoczeniem, kawałek naszego poletka przeorywania myśli poprzedników. A zatem miejsce, czego nie zawsze jesteśmy zresztą świadomi, w którym czujemy na plecach oddech naszych Koleżanek i Kolegów. Tych żywych, i tych umarłych – mówił prof. Tkaczyński.

Zgromadzeni w auli wysłuchali wierszy Adama Zagajewskiego („Uniwersytet” oraz „Tego dnia”) i Zbigniewa Herberta („Do Marka Aurelego”), które recytowała rektor AST prof. Dorota Segda.

Następnie odbył się Apel Pamięci, podczas którego przewodnicząca Samorządu Studentów UJ Katarzyna Jedlińska wyczytała nazwiska ofiar Sonderaktion Krakau.

Obchody Akademickiego Dnia Pamięci zakończyło złożenie kwiatów pod tablicami pamiątkowymi w Collegium Novum oraz pod Dębem Wolności.