6 maja 1964 roku ekspozycję muzealną w Collegium Maius zwiedzili pierwsi goście oprowadzeni przez samego twórcę Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego i pomysłodawcę jego aranżacji prof. Karola Estreichera młodszego. W związku ze zbliżającą się 60. rocznicą tego zdarzenia, w czwartek 1 lutego w murach najstarszego budynku uniwersyteckiego w Polsce odbyła się inauguracja wydarzeń jubileuszowych.

Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego zalicza się do grupy muzeów uczelnianych. Są to jednostki akademickie powoływane w strukturach szkół wyższych w celu gromadzenia i ochrony dóbr kulturalnego dziedzictwa wytworzonego przez uczelnie w toku ich działalności. Misją muzeów uczelnianych jest upowszechnianie wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, popularyzacja dziedzictwa akademickiego oraz udostępnianie zbiorów, zarówno dla społeczności akademickiej, jak i szerszej publiczności. Powołane w 1947 roku Muzeum UJ jest jednym z najstarszych i największych wśród tego typu jednostek w Polsce. W 2024 roku obchodzi ono 60. rocznicę otwarcia dla publiczności.

- Już w czerwcu 1964 roku, tuż po otwarciu, miałem przyjemność zwiedzania tego budynku razem z rodzicami. Przez te 60 lat Collegium Maius bardzo zmieniło się. Mam tu na myśli kolejne remonty przeprowadzone za czasów profesora Stanisława Waltosia czy obecnego dyrektora profesora Krzysztofa Stopki. Dziś jest to autentyczna wizytówka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przy każdej wizycie dyplomatycznej królowie czy prezydenci zwiedzają te wnętrza i mają poczucie, że obcują z jedną najstarszych uczelni na świecie. To miejsce zmieniało się nie tylko poprzez renowacje przestrzeni, które znamy na co dzień, ale także przez odkrywanie miejsc, których wiele osób nie widziało do tej pory. Przypomnę moment udostępnienia wspaniałych piwnic czy poddasza, na którym znajduje się przepiękna Sala pod Belkami - mówi prof. Jacek Popiel, rektor UJ.

Dyrektor Muzeum UJ prof. Krzysztof Stopka przypomina, że budynek Collegium Maius jest w posiadaniu Uniwersytetu Jagiellońskiego od 26 lipca 1400 roku. Najstarsze statuty tego gmachu pochodzą z 1429 roku. Przez kolejne ponad 300 lat był on domem profesorów teologii i filozofii, ale także miejscem, w którym odbywały się zajęcia. - Te swoje funkcje utracił pod koniec XVIII wieku, kiedy po reformie kołłątajowskiej został przekształcony w uniwersytecką bibliotekę i pełnił tę funkcję aż do wybuchu II wojny światowej. W 1947 roku zapadła decyzja, by w tym budynku zorganizować muzeum. Dzisiejsza ekspozycja jest wizją Karola Estreichera Juniora. Jego pomysły traktujemy dziś jako historyczne i staramy się niewiele w nich zmieniać, działając tylko w takich miejscach, w których jest to konieczne. Budynek Collegium Maius oprócz funkcji muzealnych pełni role ceremonialne. Tu nadawane są doktoraty honoris causa i profesury honorowe. Stąd także wyrusza pochód profesorski, który staramy wpisać na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO - przypomina prof. Krzysztof Stopka.

Pierwszym punktem wydarzeń jubileuszowych była sesja naukowa w Librarii „Interpretacja i rola dziedzictwa akademickiego w mieście i regionie”. Wzięli w niej udział przedstawiciele Muzeum UJ, Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych oraz Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Bezpośrednio po niej odbył się wernisaż wystawy autorstwa Tomasza Niziołka "Krakowska Trasa Akademicka".

- Rok jubileuszowy pragniemy celebrować poprzez szereg wydarzeń związanych przede wszystkim z osobą Karola Estreichera, ale także za pośrednictwem inicjatyw badawczych i popularyzatorskich z zakresu ochrony dziedzictwa akademickiego. W ramach jubileuszu planowane są dwie wystawy. Pierwsza z nich poświęcona jest wspomnianemu twórcy Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesorowi historii sztuki, postaci nietuzinkowej w krajobrazie powojennego Krakowa, wizjonera, rewindykatora dzieł sztuki zagrabionych w czasie II wojnie światowej, niekiedy nazywanego "panem na Collegium Maius" ze względu na swój olbrzymi autorytet i często niekonwencjonalne metody działania. Druga wystawa o wymownym tytule "I na co Paniom to wszystko? O kobietach na Uniwersytecie Jagiellońskim" zaplanowana na jesień związana jest z kolei z przypadającą również w 2024 roku 130. rocznicą dopuszczenia kobiet do studiowania na najstarszej polskiej uczelni - mówi dr Joanna Ślaga, zastępczyni dyrektora Muzeum UJ.

Muzeum planuje także dodatkowe wydarzenia o charakterze naukowym, popularyzatorskim, artystycznym i edukacyjnym. Skierowane one będą zarówno do krakowian, jak i społeczności akademickiej. Odbędą się m.in. sesje naukowe poświęcone interpretacji i roli dziedzictwa akademickiego dla rozwoju miasta i regionu, możliwości wykorzystania zasobów dziedzictwa uczelni w edukacji i popularyzacji nauki, jak również znaczenia jednostek takich jak muzea uczelniane w promowaniu dziedzictwa i ochronie dóbr kultury w czasie wojny i kryzysów.