W piątek 1 marca na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie laureaci Nagrody im. ks. Stanisława Musiała odebrali pamiątkowe menory i dyplomy honorowe. Za twórczość nagrodzony został Robert Szuchta, autor fundamentalnej i mającej charakter popularyzatorski pracy "1000 lat historii Żydów polskich. Podróż przez wieki", a za działalność społeczną mieszkająca w Cambridge Agnieszka Cahn, badaczka historii myślenickich Żydów.
Robert Szuchta jest historykiem, współtwórcą podręczników do nauczania historii. Od przeszło 30 lat jest nauczycielem historii, specjalizującym się w tematyce mniejszości narodowych na ziemiach polskich i metodyce nauczania o Holokauście oraz edukacji wielokulturowej. Jak podkreślił w laudacji wiceprezydent Krakowa Bogusław Kośmider, laureat wielokrotnie był już wyróżniany za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej - zwłaszcza jako współautor pierwszego w Polsce programu nauczania o dziejach, kulturze i Zagładzie Żydów. Ta bezcenna praca przyczyniła się do nadania kształtu dzisiejszym sposobom poruszania tematyki żydowskiej w polskiej szkole.
- Robert Szuchta jako dydaktyk naprawia w ten sposób gigantyczne zaniedbania sprzed 1989 roku, gdy władze komunistyczne, a za nimi scentralizowana edukacja szkolna, traktowały Holocaust marginalnie, wyłącznie w kategoriach walki propagandowej, instrumentalizując ten temat na użytek doraźnych potrzeb politycznych w relacjach polsko-niemieckich. Kierowało nim i nadal kieruje poczucie misji wobec uczniów polskich szkół, którzy przy różnych okazjach stykają się z problematyką Shoah. Uwrażliwia młodzież na wszelkie akty dyskryminacji, wskazując na dawne motywacje niechęci i wrogości wobec mniejszości żydowskiej. Zwraca uwagę, jak tragiczne mogą być konsekwencje nieodrzuconych wcześniej uprzedzeń, nieskonfrontowanych z rzeczywistością obaw i krzywdzących stereotypów. Pomaga w wychowywaniu do demokracji, uczy świadomego uczestnictwa w życiu publicznym kraju i świata. Uczula, że w prawdziwie tolerancyjnym i cywilizowanym społeczeństwie nie może być miejsca dla rasizmu ani antysemityzmu - powiedział Bogusław Kośmider.
Uhonorowany za twórczość promującą ducha dialogu i współpracy chrześcijańsko-żydowskiej i polsko-żydowskiej Robert Szuchta w swoim wystąpieniu nawiązał do czasów szkolnych, przełomu lat 70. i 80. ub. w., gdy jego koledzy założyli zespół muzyczny "Holocaust". Pokreślił, że nazwa ta została wybrana ze względu na brzmienie tego słowa, bez świadomości co ono oznacza. On także nie był świadomy. Laureat podkreślił też , że nie pamięta, aby na lekcjach historii zarówno w szkole średniej, jak i na studiach historycznych na Uniwersytecie Warszawskim słyszał słowo "Żyd".
- Kiedy zaczynałem pracę jako nauczyciel, niewiele wiedziałem o Żydach polskich, a przecież urodziłem się, mieszkam i pracuję w Warszawie, w której przed wybuchem II wojny światowej co trzeci mieszkaniec mówił w języku jidysz. W mieście, którego historię oraz kulturę współtworzyli jego żydowscy mieszkańcy i które w sposób szczególny zostało doświadczone podczas II wojny światowej. Jako nauczyciel historii bardzo szybko doszedłem do przekonania, że opowiadając uczniom o ich mieście, ucząc ich o historii Polski, mój przekaz jest strasznie ułomny i bardzo kaleki, a przez to nieprawdziwy. W szkolnym przekazie historycznym do dziś w dużym stopniu nie ma miejsca na historię Żydów polskich, a przecież przez stulecia nasz kraj był ich domem i ojczyzną - powiedział Robert Szuchta.
Wspomniał także, że wielokrotnie zadawano mu pytanie, dlaczego zajął się tą tematyką. Dziś odpowiada, że ważne było dla niego pytanie, czy ta historia, która wydarzyła się w rodzinnej Warszawie, również jego dotyczy, a jeśli tak, to w jakim stopniu. - Sam musiałem znaleźć odpowiedź na te pytania i zadaję je do dziś swoim uczniom. Praca z młodzieżą jest drogą. Można ją przemierzać w samotności, być dla siebie sterem i żeglarzem, ale to w bardzo wyjątkowych sytuacjach. Na drodze, którą przemierzałem, napotykałem ludzi, którzy stali się dla mnie ważni, mieli wpływ na to, co i jak robiłem, wspierali mnie radą i pomocą, okazywali troskę o mnie i dodawali mi otuchy w chwilach zwątpienia. Oni pomagali odpowiedzieć mi na moje pytania - powiedział Robert Szuchta.
Za podejmowanie inicjatyw społecznych na rzecz pojednania Nagrodę im. ks. Stanisława Musiała odebrała Agnieszka Cahn - działaczka społeczna, animatorka, nauczycielka i badaczka losów i historii myślenickich Żydów. Na wątek ten naprowadził ją w niezobowiązującej rozmowie mąż. Laureatka postanowiła podjąć własne studia nad tą problematyką. Dążąc do odtworzenia najnowszych dziejów regionu, przystąpiła do lektur i poszukiwań, pochylając się w pierwszej kolejności nad tekstami i dokumentami dostępnymi w sieci. Następnie rozpoczął się etap drobiazgowych badań naukowych i kwerend archiwalnych, w których uwzględniono m.in. dane kwestionariuszowe zgromadzone w bazie Instytutu Yad Vashem, a także dokumenty znajdujące się w zasobach najważniejszych polskich i zagranicznych instytucji prowadzących studia nad Holocaustem.
- Zabiegi te pozwoliły Agnieszce Cahn nakreślić nowy obraz przedwojennych Myślenic, których tradycje, obyczajowość i rytm codzienności współtworzyli w warunkach naturalnie nie zawsze wolnych od napięć czy konfliktów wyznawcy judaizmu i katolicyzmu. Wywiady przeprowadzone przez nią potwierdzają te fakty, uzmysławiając jednocześnie, że nie byłoby myślenickich elit bez gruntownie wykształconych wyznawców judaizmu: weterynarzy, adwokatów, lekarzy oraz specjalistów z wielu innych dziedzin - powiedział w laudacji prof. Jacek Popiel, rektor UJ.
I dodał: - Następstwem, a zarazem uzupełnieniem podjętych wysiłków badawczych, było nawiązanie licznych kontaktów z dawnymi żydowskimi mieszkańcami Myślenic, którzy wyjechawszy z Polski jeszcze w czasie wojny lub niedługo po niej na powrót do ojczyzny już nigdy się nie zdecydowali. Od tego czasu Agnieszka Cahn regularnie podróżowała też do Izraela i w inne rejony świata, podążając śladem ofiar niemieckich represji. Udało jej się dzięki temu nie tylko dotrzeć do wielu nowych rozmówców, którzy odsłonili przed nią kolejne fakty dotyczące historii Zarabia, lecz także sprawić, że do Myślenic zaczęli przy różnych okazjach przyjeżdżać członkowie i potomkowie członków dawnej społeczności miasta.
Agnieszka Cahn, dziękując za przyznaną jej nagrodę, nawiązała do wydarzeń z 2002 roku, kiedy to ze Stowarzyszeniem "Wspólnota Myślenice" napisała list do burmistrza i rady miasta Myślenic z prośbą o upamiętnienie tragicznego losu miejscowej ludności żydowskiej. - Było to rok po tym, gdy zaczęłam interesować się tą historią. Tuż po wystosowaniu tego apelu w mieście zaczęto mówić, że amerykańscy Żydzi przekazali mnie i mojej przyjaciółce milion dolarów za zajęcie się tym tematem. Nie była to pierwsza, ani ostatnia plotka krążąca w Myślenicach. Pocisków, którymi przeciwnicy wymazywania białych plam próbowali zatrzymać ich wymazywanie, spadło sporo przez te dwie dekady - przekonywała laureatka.
Nagrodę im. ks. Stanisława Musiała ustanowił Klub Chrześcijan i Żydów "Przymierze". Jej fundatorami są Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prezydent Miasta Krakowa i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Wyboru laureatów dokonuje kapituła, której przewodniczy rektor UJ prof. Jacek Popiel.
