Czasopismo "Advances in Psychiatry and Neurology" (Postępy Psychiatrii i Neurologii) opublikowało artykuł, w którym naukowcy - prof. Przemysław Bąbel z Instytutu Psychologii UJ i prof. Paweł Ostaszewski z Instytutu Psychologii SWPS, przekonują, że w podejściu do osób ze spektrum autyzmu należy właściwie wyważyć stanowisko traktujące to zaburzenie za przejaw zróżnicowania rozwoju między ludźmi oraz racje przemawiające za tym, aby poddawać je terapii.

Na całym świecie trwa dyskusja na temat terapii w przypadku osób z autyzmem, w której coraz częściej pojawiają się poglądy, iż terapia behawioralna to swego rodzaju "tresura" i przemoc wobec tych osób. Artykuł stara się z jednej strony uszanować stanowisko osób opowiadających się za istnieniem neuroróżnorodności, a z drugiej strony jest apelem, aby szanować, popierane przez autorów, argumenty, na podstawie których rodzice podejmują decyzje o skierowaniu dzieci na opartą na dowodach naukowych terapię.

- Wiele ruchów społecznych, ale i wielu naukowców silnie akcentuje perspektywę neuroróżnorodności jako zwyczajnego zróżnicowania tempa i sposobu rozwoju człowieka, ze wszystkimi tego behawioralnymi (w tym psychicznymi) konsekwencjami. Coraz silniej słyszalne są głosy o konieczności zmiany przyjmowanej dotąd "zmedykalizowanej" perspektywy: od podejmowania próby „leczenia” osób rozwijających się i zachowujących się w sposób odmienny od typowego do zaakceptowania faktu, że różni ludzie rozwijają się i zachowują inaczej, i przekonania, że zmian należy dokonać w zakresie warunków społecznych ich funkcjonowania – piszą autorzy artykułu pt. "Między neuroróżnorodnością a terapią. O znaczeniu dokonywania świadomego i odpowiedzialnego wyboru metod wsparcia osób ze spektrum autyzmu".

Autorzy publikacji podkreślają, że za oczywistość należy uznać prawo człowieka do podejmowania decyzji dotyczących rozwoju, w tym podejmowania terapii, nie tylko własnego, ale także dzieci i osób, nad którymi sprawuje się opiekę prawną. Niemniej wolność wyboru oznacza także przyjęcie odpowiedzialności za jego konsekwencje, które dotyczą nie tylko poszczególnych osób i ich rodzin, ale także całego otoczenia.

Część rodziców i opiekunów, dostrzegając takie problemy stojące przed ich dziećmi jak choćby zawężanie środowiska dostępnego dla podopiecznych, w szczególności ograniczenie możliwości korzystania ze środowiska edukacyjnego, stygmatyzacja i izolacja społeczna czy też rzadkie, ale jednak pojawiające się zachowania agresywne wobec rówieśników lub nauczycieli, decydują się sięgnąć po efektywne rodzaje wsparcia i pomocy. Naukowcy zaznaczają, że taka decyzja powinna być przyjmowana w duchu tolerancji dla świadomie i odpowiedzialnie dokonanego wyboru. Jednocześnie podkreślają, że rozważane powinny być tylko terapie o udowodnionej naukowo efektywności, spośród których wybrać można te najlepiej dopasowane do potrzeb pacjenta i pozostające w zgodzie z wyznawanymi przez niego i jego opiekunów wartościami.

-  Dane naukowe jednoznacznie wskazują, że większość dostępnych form terapii i wsparcia rozwoju osób ze spektrum autyzmu o udowodnionej skuteczności to metody stosowanej analizy zachowania (SAZ), których wykorzystanie w praktyce terapeutycznej zwane jest w Polsce terapią behawioralną (TB). Nie jest to szczególnie zaskakujące, skoro oparte są one na zastosowaniu podstawowych procesów rządzących zachowaniem człowieka, tj. warunkowania sprawczego, klasycznego i uczenia się przez obserwację. Dzięki tym samym procesom od najmłodszych lat uczymy się przystosowywać do wymagań środowiska, choć rzadko zdajemy sobie z tego sprawę – piszą prof. Bąbel i prof. Ostaszewski, zauważając, że metody oparte na procesach uczenia się są nie tylko najskuteczniejsze, ale i po prostu najbardziej naturalne. SAZ nie dąży do zmieniania człowieka, jego tożsamości (jego celem nie jest, mówiąc potocznie, "wyleczenie z autyzmu"), ale uczy szerokiego spektrum zachowań istotnych społecznie i pomaga zdobyć doświadczenie co do tego, które zachowania w konkretnych warunkach są najbardziej efektywne.

W opinii autorów, mimo że stosowanie metod SAZ może wspierać realizację postulatów zwolenników perspektywy neuroróżnorodności, to spotykają się one z ich daleko idącą krytyką. W toku dyskusji pojawiają się fałszywe informacje dotyczące celów, metod i przebiegu terapii czy oddziaływań edukacyjnych. Część z nich zapewne wynika z braku wiedzy o współczesnej psychologii behawioralnej i zmianach, jakie zaszły w jej rozwoju.

- Podejmowanie terapii i specjalistycznych form edukacji nie tylko nie jest sprzeczne z perspektywą neuroróżnorodności, ale wręcz przeciwnie – jej uwzględnienie w wyborze celów i metod terapii pozwoli zaspokoić zarówno indywidualne potrzeby każdego człowieka, jak i realizować wartości wyznawane przez niego i jego opiekunów. Żeby tak się stało, wybór metod terapii powinien być oparty na dowodach naukowych ich skuteczności, a wybrana terapia musi być prowadzona przez wykwalifikowane osoby poddające swoją pracę superwizji. Choć prawo opiekunów do decyzji co do tego, czy poddać swoich podopiecznych terapii jest niezaprzeczalne i należy je uszanować, to ich decyzja powinna uwzględniać nie tylko własne wartości, ale i wartości przyjmowane za istotne przez społeczeństwo, a przede wszystkim dobro dziecka, które jest wartością najwyższą - konkludują autorzy artykułu, który dostępny jest w wersji polskiej oraz angielskiej na stronie: www.termedia.pl/Between-neurodiversity-and-therapy-the-importance-of-making-conscious-and-responsible-choices-in-supporting-individuals-on-the-autism-spectrum,116,52439,1,1.html.