4 listopada br. w auli Collegium Novum UJ odbyło się spotkanie wybitnych krakowskich uczonych -  laureatów programów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Fundacja, będąca największą pozabudżetową organizacją finansującą naukę w Polsce, obchodzi w tym roku dwudziestolecie swojej działalności. W gronie ponad 7 500 tysiąca beneficjentów jej programów naukowcy z Krakowa stanowią jedną z liczniejszych grup. – Każdy z was był mniejszą bądź większą supernową na firmamencie polskiej nauki. Jedna supernowa trwa dłużej, druga nieco krócej, ale wszyscy ją zauważają – zwracał się do zebranych w auli Collegium Novum laureatów Fundacji profesor Karol Musioł, rektor UJ. − Życzę wam, abyście świecili jak najdłużej, a nauce, żeby tych supernowych na firmamencie polskiej nauki było jak najwięcej – dodawał rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Fundacja od początku swojego istnienia wspiera wybitnych uczonych i ich zespoły badawcze, działa na rzecz pobudzania innowacyjności oraz finansuje przedsięwzięcia inwestycyjne służące nauce w Polsce. W ciągu dwudziestu lat Fundacja zrealizowała 70 programów, przyznała ponad 7500 indywidualnych stypendiów, subsydiów i nagród oraz prawie 1800 subwencji instytucjonalnych. − Trudno jest przecenić wagę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej – mówił podczas spotkania prof. Karol Musioł. − Mało jest w Polsce takich inicjatyw, które tak pięknie wykorzystują środki finansowe i błyskotliwe pomysły ludzi, którzy Fundacją zarządzali i zarządzają − kontynuował.

Wspieranie najzdolniejszych uczonych, tak aby mogli realizować ambitne wyzwania badawcze i rozwijać karierę w Polsce, to niezmienny priorytet Fundacji od początku jej istnienia. Wybitne osiągnięcia naukowe nagradzane są ustanowioną w 1992 r. Nagrodą Fundacji, która stała się najważniejszym wyróżnieniem naukowym w Polsce, a grono jej laureatów liczy 68 światowej klasy polskich uczonych.Nie ma liczącego się ośrodka naukowego w naszym kraju, w którym nie pracowaliby stypendyści  Fundacji. Na indywidualne stypendia, subsydia i granty w ciągu 20 lat Fundacja wydała ponad 212 mln zł, a więc niemalże połowę całej kwoty, jaką przekazała polskiej nauce. Fundacja oferuje bezpośrednie wsparcie uczonym na każdym etapie kariery naukowej, ze szczególnym uwzględnieniem najmłodszego pokolenia badaczy. Najdłużej, bo od 1992 r., realizowanym programem Fundacji skierowanym do najmłodszych naukowców jest program START (dla badaczy poniżej 30. roku życia). Na stypendia dla ponad 2 700 laureatów tego programu przekazano prawie 55 mln zł. - Wspierając wybitnych uczonych na różnych etapach kariery naukowej, Fundacja chce obudzić w nich poczucie wolności – warunek konieczny, choć niewystarczający do dokonania prawdziwego odkrycia naukowego – mówił prof. Żylicz.

Beneficjentami znaczącej części środków przekazanych przez Fundację polskiej nauce są uczeni pracujący w Krakowie:

• Aż 359 spośród 2095 laureatów programu START, w którym Fundacji wyróżnia wybitnych młodych badaczy z całej Polski, to naukowcy z Krakowa;
• 27 krakowskich uczonych otrzymało subsydia profesorskie w programie MISTRZ, realizowanym przez FNP od 1998 roku;
• Od 2008 roku uczeni z Krakowa uzyskali też ponad 57 mln złotych na dofinansowanie swoich projektów w prowadzonych przez Fundację programach TEAM, WELCOME i Międzynarodowe Projekty Doktoranckie. Programy te są finansowane z Funduszy Europejskich;
• Z Krakowem związanych jest również 11 laureatów Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, uznawanej za najważniejsze wyróżnienie naukowe w Polsce

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej - Jak to się zaczęło?

Idea powołania niezależnej od struktur państwowych fundacji mającej za zadanie wspieranie rozwoju nauki w Polsce powstała w otoczeniu rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. Pierwszy okres działania Fundacji to okres niwelowaniaskutków dużego niedoinwestowania polskiej nauki w obszarze infrastruktury badawczej. Programy oferowane przez Fundację w tamtym czasie miały na celu pomoc w zakupie specjalistycznych urządzeń dla wybranych dziedzin, dofinansowanie remontów i modernizacji placówek naukowych, a także wspieranie inicjatyw o szczególnym znaczeniu dla polskiej nauki. Na te cele przeznaczono łącznie ponad 177 mln zł. - Działania Fundacji z pierwszych lat jej istnienia pozwoliły na rozwój w Polsce wielu dziedzin nauki, jak np. biologii molekularnej, i umożliwienie wielu zespołom badawczym osiągania wyników na poziomie światowym – mówił prof. Maciej Żylicz.  

Wspieranie innowacji

Od pierwszych lat swojego istnienia Fundacja zaangażowała się we wspieranie rozwoju nowych technologii, produktów i usług oraz w działania na rzecz wdrażania polskiej myśli technicznej do gospodarki. Na te cele Fundacja przekazała łącznie ponad 34 mln zł. W ostatnich latach wspieranie innowacyjnych projektów wdrożeniowych realizowane było za pomocą prowadzonego w latach 2006-2009 programu INNOWATOR. Obecnie trwa program VENTURES, skierowany do młodych naukowców.

Fundusze europejskie dla polskiej nauki

Zaangażowanie Fundacji w tematykę europejską zapoczątkowane zostało w 1993 r., gdy podjęła się ona zarządzania programami Phare, wspierającymi reformę polskiego sektora nauki. Ponadto od połowy lat dziewięćdziesiątych Fundacja zajmowała się realizacją projektów mających na celu intensyfikację związków nauki polskiej z krajami UE (utworzenie sieci ośrodków przekazu innowacji i wspieranie badań w dziedzinie technologii informatycznych).  W 2008 r. Fundacja pozyskała środki z UE na realizację sześciu programów (TEAM, MPD, WELCOME, POMOST, HOMING PLUS, VENTURES), do których w 2011 r. dołączył program SKILLS. Z puli środków unijnych do 2015 r. Fundacja przekaże polskiemu środowisku naukowemu 440 mln zł.

Promocja polskiej humanistyki

Do jednych z najdłużej realizowanych programów Fundacji należą programy wydawnicze. Od 1994 r. Fundacja dofinansowuje wydawanie dzieł seryjnych zawierających naukową dokumentację dziedzictwa historycznego i cywilizacyjnego Polski (np. Słownik Polszczyzny XVIw. czy Polski Słownik Biograficzny). W tym samym roku ruszył także realizowany do dzisiaj program MONOGRAFIE, dzięki któremu powstała prestiżowa seria MONOGRAFIE Fundacji na rzecz Nauki Polskiej obejmująca już ponad 130 pozycji z szerokiego zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Równocześnie Fundacja dofinansowuje także przekłady wybitnych książek polskiej humanistyki naukowej na języki obce, dzięki czemu myśl polskich humanistów może być promowana za granicą.