Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) utworzy stację badawczą w Pafos na Cyprze. Kierowniczką nowo powstałej jednostki zostanie prof. Ewdoksia Papuci-Władyka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz CAŚ UW, która od ponad 2 lat przewodzi polskiej ekspedycji archeologicznej w Nea Pafos. Stacja zainauguruje działalność wiosną przyszłego roku.
Starożytne miasto Nea Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze. Zostało założone w zachodniej części wyspy pod koniec IV lub na początku III w. p.n.e. Znajdowało się najpierw, w okresie hellenistycznym, w obrębie egipskiego królestwa Ptolemeuszy, a potem pod kuratelą rzymską. Od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e. pełniło rolę stolicy wyspy. Wpisanie na listę UNESCO zaowocowało utworzeniem Parku Archeologicznego, miejsca o specjalnym statusie, chronionego przed współczesną zabudową i obejmującego ogromy teren antycznego miasta - ok. 75 ha.
- Historia polskich badań na Cyprze jest bardzo długa i owocna. Po rozmowach ze stroną cypryjską doszliśmy do wniosku, że i perspektywy na przyszłość są równie dalekosiężne. Dlatego warto zinstytucjonalizować tę współpracę, zakładając stałą placówkę CAŚ UW w Pafos. Jej obecność i wsparcie usprawni pracę przyjeżdżających tam badaczy, podobnie jak to się od wielu lat dzieje w naszej stacji badawczej w Kairze - wyjaśnia dyrektor CAŚ UW dr hab. Artur Obłuski.
Nowo powołana placówka będzie dysponować bazą lokalową udostępnianą polskim badaczom. Do jej zadań będzie należało m.in. prowadzenie badań naukowych na terenie Cypru, w szczególności w zakresie badań archeologicznych, współpraca z Departamentem Starożytności Cypru i miejscowymi władzami, obsługa logistyczna polskich ekspedycji naukowych, współpraca z Ambasadą RP w Nikozji. Stacja będzie również odpowiadała za popularyzację polskiej działalności archeologicznej na Cyprze, promocję i edukację archeologiczną mieszkańców Cypru oraz turystów odwiedzających wyspę, w tym zwłaszcza Pafos.
- Powołanie polskiej stacji otwiera przed nami zupełnie nowe perspektywy nie tylko badania, ale również promocji archeologicznego dziedzictwa kulturowego. Idea ta powstała 2 lata temu, gdy powierzono mi kierownictwo połączonych ekspedycji UJ i UW. Już w ub. roku podczas skromnych ze względu na pandemię obchodów 55 lat polskiej działalności archeologicznej na Cyprze rozpoczęliśmy rozmowy z władzami cypryjskimi i Departamentem Starożytności, który wstępnie poprał tę ideę, a na wiosnę tego roku wydał oficjalną zgodę. Wspiera nas również Ambasada RP w Nikozji patronująca naszym wykopaliskom - mówi szefowa polskich badań, których postępy można śledzić na stronie polisharchaeologyincyprus.com.
Prof. Ewdoksia Papuci-Władyka prowadzi badania w Pafos od 1984 roku, kiedy to do współpracy zaprosił ją ówczesny kierownik warszawskiej misji prof. Wiktor Andrzej Daszewski. Początkowo zajmowała się ceramiką okresu hellenistycznego oraz nadzorem prac terenowych. Po wielu latach badań na Cyprze doszła do wniosku, że najchętniej poprowadziłaby własną ekspedycję. Udało się to w 2011 roku, gdy zdobyła pierwszy grant w ramach "Paphos Agora Project".
- Nasze badania na przestrzeni ostatniej dekady przyniosły znakomite efekty. Zmieniliśmy istniejący w publikacjach obraz początków i rozwoju miasta, przesuwając datę powstania agory, będącej centralnym placem miasta, na okres hellenistyczny. Wykazaliśmy też jednoznacznie, że teren ten był otoczony podwójnymi portykami, a nie pojedynczymi, jak przypuszczano wcześniej. Główny plac starożytnego miasta Nea Pafos był zdecydowanie większy i miał ok. 2,5 hektara powierzchni. Każdy z jego boków mógł mieć około 160 metrów długości, co oznaczałoby, że byłaby jedną z największych agor we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego - dodaje prof. Ewdoksia Papuci-Władyka.
Krakowscy badacze odkryli też pozostałości dużych budowli publicznych okresu z hellenistycznego i uchwycili siatkę ulic przyległych do agory. Dzięki nim światło dzienne ujrzały również niezwykle cenne przedmioty życia codziennego, które są najlepszymi wskazówkami, by dowiedzieć się, jak setki lat temu wyglądało życie w dawnej stolicy Cypru. Do najciekawszych znalezisk należy tzw. gabinet starożytnego chirurga z szeregiem świetnie zachowanych narzędzi medycznych. Archeolodzy natknęli się również na pozostałości kilku dawnych studni oraz cystern, w których mieszkańcy Nea Pafos magazynowali słodką wodę, ponieważ Cypr od zawsze był narażony na jej niedostatek. Każda z nich, gdy już wyszła z użycia, wypełniona była masą starożytnych skarbów w postaci glinianych i rzadziej szklanych naczyń, monet, oliwnych lampek, obiektów metalowych, terakot i tym podobnych.
Prof. Ewdoksia Papuci-Władyka od ponad dwóch lat kieruje polską ekspedycją archeologiczną w Pafos. Zadaniem konsorcjum naukowego - w skład którego weszły Uniwersytet Jagielloński (lider), Uniwersytet Warszawski i Politechnika Warszawska - jest odtworzenie układu ulic i budowli funkcjonujących na terenie antycznej Nea Pafos w różnych okresach historycznych. Rezultatem zintegrowanych wyników badań będzie rekonstrukcja krajobrazu miasta i zabudowań w postaci modeli trójwymiarowych.
Prof. Ewdoksia Papuci-Władyka na terenie polskich wykopalisk w Pafos (Fot. Robert Słaboński)
