2 listopada, w wieku 88 lat zmarł profesor Jerzy Wyrozumski - wybitny historyk, badacz i znawca średniowiecza. Nabożeństwo żałobne odprawione zostanie w piątek 9 listopada o godzinie 11.00 w kolegiacie św. Anny. Ceremonia pogrzebowa odbędzie się o godz. 13.15 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Rakowickim (w części wojskowej).
Jerzy Wyrozumski całą drogę naukową związał z Uniwersytetem Jagiellońskim, na którym studia rozpoczął w 1950 roku pod kierunkiem profesorów: Ludwika Piotrowicza, Jana Dąbrowskiego i Romana Grodeckiego. W 1963 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy pt. "Tkactwo małopolskie w wiekach średnich". Pięć lat później zdobył habilitację, w 1981 roku mianowano go profesorem nadzwyczajnym, a w 1993 zwyczajnym.
Pełnił na UJ ważne funkcje administracyjne - był dziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego (1981- 1987) i prorektorem UJ (1987-1990). W roku 1994 został sekretarzem generalnym Polskiej Akademii Umiejętności i pełnił tę funkcję aż do roku 2016. Był także prezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (1980-2015), doktorem honoris causa pięciu uniwersytetów.
Na dorobek naukowy prof. Wyrozumskiego składają się dzieła poświęcone historii społecznej i gospodarczej Polski, a także książki dotyczące historii politycznej. Warto wymienić choćby biografię Kazimierza Wielkiego, czy "Historię Polski do roku 1505", która to książka doczekała się aż 13 wydań. Ukochanemu przez profesora Krakowowi poświęcona jest z kolei sześćset stronicowa monografia "Dzieje Krakowa. Kraków do schyłku wieków średnich".
Jerzy Wyrozumski urodził się w Trembowli w roku 1930 w rodzinie mieszczańskiej. W rodzinnym mieście rozpoczął szkolną edukację, którą przez krótki czas kontynuował we Lwowie. Okres wojny spędził w Trembowli. Po wojnie rodzina Wyrozumskich osiadła na krótki czas w Kcyni, a przyszły profesor uczęszczał do gimnazjum w Wągrowcu. Dalszą edukację pobierał w Zielonej Górze i Koźlu, w którym zdał maturę. Po młodzieńczych marzeniach podjęcia studiów na politechnice zdecydował się jednakże na studia humanistyczne, wybierając historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był rok 1950. Podczas studiów Jerzy Wyrozumski słuchał wykładów tak znamienitych historyków, jak Ludwik Piotrowicz, Roman Grodecki, Jan Dąbrowski, Zofia Kozłowska-Budkowa i Sylwiusz Mikucki. Zrazu, pod wpływem wykładów profesora Grodeckiego, zafascynował się historią gospodarczą i społeczną. Na jego seminarium przygotował pracę magisterską: "Handel solą w Polsce w wiekach średnich".
Po studiach Jerzy Wyrozumski pracował krótko w Archiwum Państwowym, a w marcu 1955 r. otrzymał asystenturę na Uniwersytecie Jagiellońskim, któremu pozostał wierny aż do przejścia na emeryturę w 2000 r. Początkowo Profesor podejmował studia z zakresu historii tkactwa, górnictwa, handlu solą oraz historii miast. W 1963 r. Jerzy Wyrozumski obronił pracę doktorską na temat tkactwa małopolskiego w późnym średniowieczu, zaś w 1968 r. Profesor habilitował się na podstawie rozprawy: "Państwowa gospodarka solna w Polsce do schyłku XIV wieku".
Oprócz szeroko pojętej historii gospodarczej i społecznej ważnym polem naukowych dociekań Profesora była historia polityczna. W tym nurcie powstało szereg rozpraw i artykułów na czele z biografiami Kazimierza Wielkiego i królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Ofiarował nam Profesor fascynujący portret biograficzny króla Kazimierza Wielkiego, władcy, którego panowanie było nie tylko samo w sobie dynamiczne, ale stanowiło zasadniczy modernizujący przełom w każdej niemal sferze życia Polski, genezę procesów rozwojowych, w tym przede wszystkim wielkiego zwrotu na Wschód. To wtedy Polska objęła swym cywilizacyjnym wpływem i panowaniem politycznym ziemie, na których sześć wieków potem przyszedł na świat – w Trembowli – i otrzymał początki edukacji Lesław Wyrozumski, znany nam później pod imieniem Jerzego. Niewielka rozmiarami acz niezwykle ważna jest książka o królowej Jadwidze, bowiem znacząca jej część posłużyła jako materiał do opracowania Positio causa w procesie kanonizacyjnym królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Wkład Profesora Wyrozumskiego w wyniesienie na ołtarze Andegawenki docenił sam papież Jan Paweł II przyznając Mu Krzyż Komandorski św. Sylwestra oraz Papieska Akademia Teologiczna, która uhonorowała Go medalem Bene merenti w 1998 r. Biorąc pod uwagę fakt, że Jadwiga Andegaweńska była Węgierką wysiłek Profesora Wyrozumskiego docenili nasi bratankowie Węgrzy. Dwa uniwersytety węgierskie: w Miszkolcu i w Pécs nadały mu swoją najwyższą godność doctora honoris causa, a Prezydent Węgier w 2011 r. odznaczył Profesora Krzyżem Oficerskim Orderu Węgierskiego.
Dużo uwagi w swoim naukowym życiorysie poświęcał Profesor Wyrozumski dziejom Kościoła w Polsce piastowskiej oraz hagiografii. W tym zakresie powstały ważne studia o arcybiskupach gnieźnieńskich XIII-XIV wieku, dziejach Kościoła krakowskiego w XIV wieku, o działalności świętych: św. Jacka, św. Wojciecha, św. Gereona, św. Stanisława.
Wielkim sukcesem, nie tylko wydawniczym, była "Historia Polski do roku 1505", która ukazała się w ramach czterotomowego zarysu dziejów Polski, popularnie nazywana od trzech autorów trojaczkami krakowskimi (Jerzy Wyrozumski, Józef A. Gierowski i Józef Buszko). Służąca wielu rocznikom studentów historii doczekała się aż 13 wydań (I wydanie 1978). Równie wielką poczytność miała biografia Kazimierza Wielkiego pióra Profesora (dotychczas 3 wydania). Jerzy Wyrozumski doprowadził do szczęśliwego końca reedycję Roczników Jana Długosza, które w pięknej szacie graficznej ukazały się zarówno po łacinie, jak i w tłumaczeniu na język polski.
Osobne miejsce w twórczości Profesora zajmuje problematyka miejska, w tym zwłaszcza dzieje średniowiecznego Krakowa, dawnej stolicy Polski. W latach siedemdziesiątych XX wieku krakowskie Wydawnictwo Literackie powzięło zamiar wydania "Dziejów Krakowa" w kilku tomach. Pierwszy tom tej serii, zawierający średniowieczne dzieje Krakowa, miał wyjść spod pióra Józefa Mitkowskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był on bowiem najlepiej przygotowanym badaczem do napisania tego tomu. Niestety, śmierć Józefa Mitkowskiego w 1980 r. to zamierzenie zniweczyła. Napisanie średniowiecznych dziejów dawnej stolicy Polski przypadło w udziale Profesorowi Jerzemu Wyrozumskiemu. Efekt jego pracy okazał się imponujący. To wydany w 1992 r. opasły tom liczący 573 strony, a noszący tytuł "Kraków do schyłku wieków średnich". We wstępie do książki Jerzy Wyrozumski w ciepłych słowach wspomina niedoszłego autora tomu, profesora Mitkowskiego i jakby uprzedzając czytelnika, pisze o sobie: - Krakowianin z wyboru, który przybył do tego miasta jako człowiek dorosły, nie wyczuwa jego rytmu życia i tajników jego przeszłości tak jak ktoś, kto spędził w nim życie od najwcześniejszego dzieciństwa. Czytając jednakże jego dzieło ma się wrażenie, że zostało napisane przez kogoś, kto nie tylko pokochał Kraków, ale też jakby się w nim urodził i wychował.
Jak widać z powyższego przeglądu znaczna część olbrzymiego dorobku Profesora Jerzego Wyrozumskiego dotyczy dziejów Polski piastowskiej. Są to zarówno studia z dziejów gospodarczych, społecznych, jak i politycznych. Tezy Profesora Wyrozumskiego są wciąż aktualne, a jego podręcznik, w znacznej mierze dotyczący dziejów Polski piastowskiej jest nadal wykorzystywany w dydaktyce uniwersyteckiej.
Profesor Jerzy Wyrozumski zwykł mawiać o sobie, że jest Krakowianinem z wyboru. W wywiadzie udzielonym Andrzejowi M. Kobosowi w 2007 r. szczerze wyznał, że zaraz po przyjeździe do Krakowa „nie miał większych powodów, aby Kraków kochać”. Teraz jednakże, po kilkudziesięciu latach, stosunek Profesora Wyrozumskiego do Krakowa stał się emocjonalny i jak sam przyznaje w owym wywiadzie, teraz może spokojnie powiedzieć, że „kocham Kraków i bardzo identyfikuję się z Krakowem”. Miasto zaś, za wszystko co Profesor zrobił dla niego, odwdzięczyło się nadaniem Mu medalu Cracoviae merenti.
tekst: prof. Stanisław Sroka
