Sto lat temu, 20 marca 1916 roku Albert Einstein opublikował ogólną teorię względności, odmieniając dotychczasową wiedzę o czasie, przestrzeni i grawitacji, która w nowym ujęciu jest skutkiem zakrzywienia czasoprzestrzeni przez materię.

Niewiele jest osób tak powszechnie uważanych za geniuszy jak Albert Einstein. Jego nazwisko funkcjonuje niemal jako synonim osoby wybitnej, dysponującej ponadprzeciętnymi możliwościami intelektualnymi, której myśli i dokonania zrozumiałe są jedynie dla garstki wtajemniczonych.

Kiedy w 1898 roku Einstein studiuje na politechnice w Zurychu, na drugim krańcu Europy, w prowincjonalnym wówczas Krakowie przy ulicy Krakowskiej 9 na świat przychodzi Leopold Infeld. Syn Salomona, właściciela mieszczącego się na parterze tej samej kamienicy sklepu z galanterią skórzaną, okaże się później jednym z najtęższych umysłów w Polsce.

Przyszły uczony kształcił się najpierw w szkole handlowej. Następnie studiował fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim i w 1921 roku obronił doktorat napisany na temat szczególnej teorii względności. Uczeń i doktorant Władysława Natansona po ukończeniu studiów nie otrzymał jednak pracy na uniwersytecie, zatrudnił się zatem jako nauczyciel w żydowskich gimnazjach w Koninie i w Warszawie. Równolegle kontynuował studia, tym razem na Uniwersytecie Berlińskim, gdzie poznał Alberta Einsteina. Leopold Infeld, jako cudzoziemiec, miał trudności ze wstępem na wykłady i poprosił Einsteina o udzielenie mu rekomendacji. Wspólne zainteresowania sprawiły, że podjęli korespondencję.

W 1930 roku został starszym asystentem, a później docentem przy Katedrze Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Trzy lata później wyjechał do Anglii jako stypendysta Fundacji Rockefellera. W Cambridge nawiązał współpracę z Maxem Bornem, który znalazł się tam po ucieczce z hitlerowskich Niemiec. Rezultatem tej współpracy był nieliniowy opis pola elektromagnetycznego, tzw. elektrodynamika Borna-Infelda.

W 1936 r., po odrzuceniu kandydatury Infelda na profesora uniwersytetu w Wilnie (miał objąć katedrę fizyki teoretycznej), uczony postanawia emigrować do Ameryki. Otrzymuje roczne stypendium na uniwersytecie Princeton (Institute for Advanced Study), gdzie po opuszczeniu Niemiec hitlerowskich osiadł Albert Einstein. Fizycy podejmują współpracę i wraz Baneshem Hoffmannem opracowują „nową metodę przybliżeń", dostosowaną do opisu ruchów z prędkościami małymi w stosunku do prędkości światła. Prace, których efektem było powstanie teorii Einsteina-Infelda-Hoffmana, dotyczyły równań ruchu w ogólnej teorii względności. Zapoczątkowały one zupełnie nowy kierunek badań podjęty następnie na całym świecie, który znajduje obecnie zastosowanie w astrofizyce do opisu ruchu i ewolucji gwiazd.

W obliczu kłopotów finansowych Infeld wpada na pomysł, aby wraz z Einsteinem napisać książkę o fizyce, której odbiorcą miał być człowiek wykształcony, ale nie naukowiec. Powstała „Ewolucja fizyki" (Evolution of Physics), niezwykła opowieść o prawach rządzących Wszechświatem. Publikacja objaśniała fizykę bez pomocy wzorów i stała się światowym bestsellerem, doczekała się wielu wydań i tłumaczeń na różne języki. Leopold Infeld stał się sławny - w tygodniku „Time" ukazuje się artykuł o autorach, a książka otrzymuje tytuł najładniej wydanej w roku 1938.

Na zdjęciu Leopold Infeld w czasie rozmowy z Albertem Einsteinem.

Niesłusznie podejrzewany o szpiegostwo na rzecz komunistów (w 1994 r. został oczyszczony z zarzutów), Leopold Infeld powrócił do Polski w 1950 roku. Był współtwórcą i pierwszym dyrektorem Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Warszawskiego. Wraz z wieloma naukowcami był sygnatariuszem Manifestu Einsteina-Russella nawołującego światowych przywódców do zaprzestania zbrojeń. Zmarł 16 stycznia 1968 w Warszawie.

Trudno mierzyć się z osobą geniusza jakim był Albert Einstein. Jednak syn drobnego kupca z Kazimierza i absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego pokonał wiele przeciwności i dzisiaj uważany jest za jednego z pięciu najlepszych fizyków wszechczasów.

Opracowanie na podstawie: "PAUza Akademicka", nr 213, Kraków 2013, Eryk Infeld "Jak powstała >Ewolucja fizyki<", w: A. Einstein i L. Infeld "Ewolucja fizyki",Warszawa 1998, www.bg.agh.edu.pl

Wykład wygłoszony przez prof. Hanocha Gutfreunda, który przybliżył fascynujący polski wątek w życiorysie twórcy teorii względności. Niewiele osób wie, że Albert Einstein utrzymywał kontakty z polskimi kolegami po fachu: Leopoldem Infeldem, Myronem Mathissonem i Ludwikiem Silbersteinem.