Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego poinformowali o odkryciu nowego gatunku motyla. Występujący wyłącznie w peruwiańskich Andach owad otrzymał łacińską nazwę Catasticta copernicus. W ten sposób badacze składają hołd Mikołajowi Kopernikowi - wybitnemu i wszechstronnemu naukowcowi, w 550. rocznicę jego urodzin.
Catasticta to różnorodny rodzaj motyli z rodziny bielinkowatych, w którym do tej pory wyróżniono i opisano ponad 100 gatunków. Rodzaj ten przykuwa uwagę wielu badaczy i wydaje się, że jest dosyć dobrze poznany.
Tymczasem naukowcy zidentyfikowali jego nowy gatunek. Catasticta copernicus występuje na granicy lasu na wysokości około 3500 m n.p.m. w peruwiańskiej części Andów. Samce są mocno terytorialne i przepędzają inne owady z miejsca, w którym oczekują na samice. Wybierają strategiczne pozycje nad koroną drzewa lub nad ostrym grzbietem górskim i w godzinach okołopołudniowych aktywnie go pilnują.
Odkrycie nowego gatunku dowodzi, że stopień poznania wielu regionów świata jest ciągle niedostateczny i tylko intensywne badania terenowe mogą pomóc w zapełnieniu tej luki, zanim obszary te zostaną bezpowrotnie zniszczone przez człowieka.
W zbiorach Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ przechowywane są 4 osobniki Catasticta copernicus (3 samce i 1 samica), a kolejnych 11 okazów znajduje się w innych kolekcjach w Europie. Pierwsze okazy zostały pozyskane w 2021 roku w środkowym Peru przez ekspedycję naukową zorganizowaną przez Christera Fåhraeusa z Uniwersytetu w Lund (Szwecja). W wyprawie tej uczestniczył także prof. Tomasz Pyrcz z Instytutu Zoologii i Badań Biomedycznych UJ. Teren, który był badany to bardzo niedostępny obszar Andów. Dostanie się w nieeksplorowane do tej pory miejsca wymagało użycia helikoptera i zaangażowania armii peruwiańskiej. W trakcie badań odkrytych zostało wiele innych gatunków motyli z różnych grup taksonomicznych. Gatunek Catasticta copernicus został opisany w czasopiśmie naukowym Zootaxa przez zespół autorów, którego troje członków to pracownicy Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Artykuł: Tomasz W. Pyrcz, Christer Fåhraeus, Pierre Boyer, Oscar Mahecha-J., Jadwiga Lorenc-Brudecka, Kamila S. Zając, Keith R. Willmott, Sebastián Padrón "The sunny butterflies: new species of high montane pierids of the Catasticta poujadei group from the Peruvian Andes (Pieridae, Pierinae, Aporiina)" jest dostepny na stronie: doi.org/10.11646/zootaxa.5336.4.4.
O tym jak wygląda proces identyfikacji nowego gatunku i nadawania mu nazwy opowiada dr Rafał Garlacz z Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ:
- Droga do stwierdzenia, że badany okaz należy do nowego gatunku bywa długa i żmudna. Wymaga ona przede wszystkim zweryfikowania i sprawdzenia we wszystkich dostępnych kolekcjach oraz literaturze informacji na temat gatunków już znanych. Wiąże się to często z potrzebą wykonania różnorodnych analiz – zarówno morfologicznych i anatomicznych, ale także molekularnych czy biochemicznych. Dopiero wyniki z wszystkich procedur pozwalają na pewne stwierdzenie odkrycia nowego gatunku. Badania taksonomiczne to długi proces prowadzony w bardzo wąskiej specjalizacji, który jest niezbędny do poznania zależności ewolucyjnych. Dotychczasowe badania wskazują, że Andy są najbardziej bioróżnorodnym miejscem na Ziemi.
- Każdy badacz odkrywający nowy dla nauki gatunek posiada przywilej wybrania mu nazwy. Co prawda nazwa musi być zgodna z odpowiednim kodeksem, jednak istnieje duża dowolność co do jej znaczenia. Co ważne, raz nadana nazwa nie może być usunięta, wymazana – ślad po niej pozostaje na zawsze w literaturze naukowej. Uhonorowanie osoby poprzez zapożyczenie nazwy od jej imienia lub nazwiska jest swego rodzaju pomnikiem, którego nie można obalić – podkreśla dr Rafał Garlacz, zastępca dyrektora Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Informację przygotował Rafał Garlacz.
