Pracujący na Uniwersytecie Oksfordzkim polski matematyk, który jest absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego, został uhonorowany przez brytyjskie Royal Society Nagrodą Milnera za rok 2024 za "pionierski wkład w komunikację i obliczenia kwantowe, które przekształciły dziedzinę nauk o informacji kwantowej z niszowej aktywności akademickiej w przedsięwzięcie o istotnym dla przemysłu znaczeniu".
- Odkrywanie związków między kryptografią a podstawami teorii kwantowej było fascynującą podróżą. To bardzo satysfakcjonujące widzieć, że moja praca została doceniona. Teoria kwantowa niewątpliwie otworzyła liczne nowatorskie drogi, by lepiej zrozumieć i wykorzystywać naturę, w tym informacje. Z niecierpliwością czekam na to, co przyniesie przyszłość - skomentował przyznanie mu nagrody profesor Artur Ekert, cytowany na stronie Instytutu Matematycznego w Oksfordzie.
Doroczna Nagroda Milnera (Milner Award and Lecture) jest przyznawana od 2012 r. przez towarzystwo naukowe Royal Society za wybitne osiągnięcia z zakresu informatyki dokonane przez europejskiego badacza.
Profesor Artur Ekert uważany jest za jednego z pionierów teorii informacji kwantowej. Jego przełomowa praca, dotycząca twierdzenia Bella i nielokalności mechaniki kwantowej oraz postulująca wykorzystanie kwantowych stanów splątanych do przekazywania klucza szyfrowego umożliwiającego bezpieczne przesyłanie zakodowanej informacji ukazała się w roku 1991 w prestiżowym czasopiśmie "The Physical Review Letters". Już w roku 1992 prof. Ekert był współautorem artykułu, w którym po raz pierwszy zademonstrowano praktyczną realizację protokołu kryptografii kwantowej, występującego później w literaturze fachowej pod nazwą protokół E91.
Oprócz odkrycia, że nierówności Bella mogą być wykorzystane do wykrywania podsłuchów, prof. Ekert miał istotny wkład w teoretyczne podstawy oraz eksperymenty dotyczące komunikacji i obliczeń kwantowych. Wykonał m.in. pionierskie badania nad uniwersalnością kwantowych bramek logicznych, rozwijał pierwsze metody stabilizacji i ochrony operacji kwantowych oraz zaproponował jeden z pierwszych praktycznych projektów obliczeń kwantowych.
Artur Ekert urodził się we Wrocławiu w roku 1961. W roku 1979 rozpoczął studia w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracę magisterską dotyczącą optyki kwantowej napisaną pod kierunkiem prof. Wojciecha Gawlika w Zakładzie Optyki Atomowej IF UJ obronił w czerwcu 1985 r. Po ukończeniu studiów odbył staż w Imperial College w Londynie, a w latach 1987-91 kontynuował studia w Wolfson College w Oxfordzie, gdzie w roku 1991 obronił rozprawę doktorską. W roku 2002 otrzymał stanowisko profesora fizyki na uniwersytecie w Cambridge. Od roku 2007 jest profesorem fizyki kwantowej na uniwersytecie w Oxfordzie, jednocześnie pracując w Narodowym Uniwersytecie w Singapurze. W roku 1995 otrzymał medal Maxwella, a w roku 2005 znalazł się w grupie 8 uczonych wyróżnionych Nagrodą Kartezjusza przyznawaną przez Unię Europejską za osiągniecia w dziedzinie nauki i technologii.
