Ochrona środowiska, nanotechnologia, diagnostyka chorób, a nawet próbki kosmicznych pyłów - to tylko niektóre z badań, które będą możliwe w Narodowych Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS w Krakowie. Dzięki dotacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ciągu 3 lat na Kampusie 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego powstaną 2 linie pomiarowe oraz stacja badawcza. Wartość inwestycji wyniesie ok. 27 mln zł.
- Zarówno linie, jak i stacja badawcza to projekty, które zostały przygotowane dzięki współpracy kilku ośrodków badawczych w Polsce i zagranicą. Cieszymy się, że synchrotron integruje naukowców i uczelnie nie tylko, aby realizować badania, ale także aby współtworzyć infrastrukturę badawczą dla nauki - mówi prof. Marek Stankiewicz, dyrektor Centrum SOLARIS.
Przyszła infrastruktura badawcza, na którą z niecierpliwością czeka polskie środowisko naukowe, składać się będą: linia eksperymentalna do badań w podczerwieni (FTIR), linia badawcza do multimodalnego obrazowania rentgenowskiego (POLYX) oraz stacja badawcza skaningowej transmisyjnej mikroskopii rentgenowskiej (STMX).
Zakres planowanych badań na linii FTIR mieści się głównie w nurcie zagadnień biomedycznych - od doświadczeń in vitro (prowadzonych na liniach komórkowych w warunkach laboratoryjnych) do ex vivo (na tkankach lub komórkach pobranych z organizmu) w obszarze badań podstawowych, rozwojowych i diagnostycznych. Wykorzystanie unikatowego źródła promieniowania w obszarze podczerwieni dostarcza nieograniczonych możliwości w analizie składu i struktury molekularnej wraz z ich obrazowaniem na poziomie mikro-, a nawet nanometrycznym. Ta nowa infrastruktura pozwoli na badanie procesów fotochemicznych i fotofizycznych zachodzących w środowisku lub istotnych dla poprawy jego jakości, a także z obszaru środowiskowej degradacji dzieł sztuki. W centrum zainteresowań znajdują się również nanomateriały do magazynowania i przetwarzania energii, projektowanie biosensorów czy nanonośników substancji aktywnych farmakologicznie.
Kolejną infrastrukturą badawczą, która powstanie w Krakowie, będzie linia do multimodalnego obrazowania rentgenowskiego (POLYX). Do badań będzie wykorzystana intensywna wiązka twardego promieniowania rentgenowskiego generowanego przez synchrotron SOLARIS. Na linii POLYX będzie dostępnych kilka technik badawczych: rentgenowska mikroskopia fluorescencyjna, mikrotomografia, spektromikroskopia absorpcyjna i mikrodyfrakcja rentgenowska. Zapewni ona naukowcom z różnych dziedzin szeroki zakres możliwości aplikacyjnych. Jej interdyscyplinarny charakter umożliwi zarówno analizę nowych materiałów dla nauki i przemysłu, badania w zakresie ochrony środowiska czy biologii, jak również w obszarze dziedzictwa kulturowego. Pozwoli także na prace badawcze w dziedzinie geologii oraz może przysłużyć się w kryminalistyce do poszukiwania śladów zbrodni.
Trzecim projektem jest budowa stacji badawczej skaningowej transmisyjnej mikroskopii rentgenowskiej (STXM). Stanie się ona alternatywną stacją na budowanej obecnie linii badawczej XMCD. W wielu krajach istotnym problemem jest zanieczyszczenie wody arsenem. Z pomocą mikroskopu bada się bakterie, które mogłyby go wyłapywać. Przy pomocy mikroskopu STXM w Advanced Light Source w Stanach Zjednoczonych badano także próbki cząstek komety i pyłu międzyplanetarnego.
