"Spotkania kultur" - pod takim hasłem w dniach 19-22 października w Krakowie organizowany jest IV Kongres Badaczy Zagranicznych Dziejów Polski. Uroczyste otwarcie międzynarodowej konferencji odbyło się dziś w Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas inauguracji ogłoszono laureata nagrody "Pro Historia Polonorum" za najlepszą zagraniczną książkę o historii Polski wydaną w ciągu ostatnich 5 lat.
- Patrząc na profesorów Andrzeja Chwalbę i Krzysztofa Zamorskiego, pragnę im podziękować, że kilkanaście lat temu w gronie kilku osób powstała idea, żeby co kilka lat spotykali się badacze zajmujący się na świecie historią Polski. Ci naukowcy odgrywają olbrzymią rolę, którzy z nieco innej perspektywy spoglądają na dzieje naszego kraju i relacje międzynarodowe. Jako przedstawiciel nauk humanistycznych przyznaję, że Kongres Badaczy Zagranicznych Dziejów Polski i Światowy Kongres Polonistów to dwa wydarzenia, które pokazują, że nauka dotycząca szeroko pojętej historii Polski rozgrywa się także w światowych ośrodkach - powiedział do zebranych w auli Auditorium Maximum UJ prof. Jacek Popiel, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Uroczystemu otwarciu IV Kongresu Badaczy Zagranicznych Dziejów Polski towarzyszyło wręczenie nagrody "Pro Historia Polonorum" za najlepszą książkę historyczną, opublikowaną w wydawnictwach zagranicznych, dotyczącą historii Polski i Polaków lub regionu środkowoeuropejskiego z uwzględnieniem historii Polski, wydaną w języku obcym w latach 2017-2021 przez badaczy afiliowanych w zagranicznych instytucjach naukowych. Inicjatorem nagrody jest krakowski oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego, a fundatorem marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki. Zwycięzca konkursu otrzymuje statuetkę Galla Anonima oraz nagrodę pieniężną 30 tys. zł. Laureatami poprzednich edycji byli profesorowie Timothy Snyder, Antony Polonsky i Robert Frost.
- Do konkursu zgłoszono 88 książek. Najwięcej, bo 41 prac ukazało się w języku angielskim, 20 po niemiecku, 6 po rosyjsku, 5 po ukraińsku, 4 po francusku, 3 po czesku. Były też prace wydane po bułgarsku, włosku, chorwacku oraz w języku rumuńskim i litewskim. Kapituła zbierała się na kilku posiedzeniach, w trakcie których wytypowano kilkanaście książek przekazanych do szczegółowych recenzji specjalistów. Następnie, na podstawie tych opinii oraz głosowań, zestawiono 10 książek nominowanych do nagrody głównej - przekazał prof. Stanisław Sroka, dziekan Wydziału Historycznego UJ i przewodniczący kapituły nagrody "Pro Historia Polonorum".
Czwartym laureatem nagrody za najlepszą zagraniczną książkę o historii Polski został prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, autor "The Polish-Lithuanian Commonwealth, 1733-1795. Light and Flame". Brytyjski badacz dziejów Polski opowiada w niej o ostatnich dziesięcioleciach jednego z największych i najmniej rozumianych ustrojów Europy: Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Opierając się na najnowszych badaniach, prof. Butterwick-Pawlikowski w żywy sposób przedstawia turbulencje, jakich doświadczyła Wspólnota Narodów i pokazuje, w jaki sposób przezwyciężyła ona ucisk Rosji, na krótko odzyskując suwerenność, której ukoronowanie nastąpiło 3 maja 1791 roku w postaci pierwszej konstytucji nowoczesnej Europy.
- Trudno jest wyrazić moją wdzięczność za ten wybór. Moja przyjemność jest tym większa, że jesteśmy w Uniwersytecie Jagiellońskim, na którym spędziłem pamiętny rok akademicki 1989/1990. Traktuję tę jakże zaszczytną nagrodę również jako wyraz poparcia kapituły dla historyków zajmujących się dawną Rzeczpospolitą. Sprawą najwyższej wagi jest, by rzetelnie przedstawiać czytelnikom potencjał i trajektorię reformującej się Rzeczypospolitej, zagmatwane przez rozbiory i lata tuż po nich. Jest to też aktualne przesłanie dla wielu Polaków, którzy są nadal skłonni do szukania wśród rodaków kozłów ofiarnych za katastrofę rozbiorów. Niektórzy winią niby anarchiczną szlachtę, inni zdradzieckiego króla. Europa Środkowo-Wschodnia jeszcze nie wyszła z czasów porozbiorowych - powiedział prof. Richard Butterwick-Pawlikowski.
Do laureata nagrody "Pro Historia Polonorum" i uczestników IV Kongresu Badaczy Zagranicznych Dziejów Polski zwrócił się również prof. Tomasz Grodzki. Przyznał, że jest niezmiernie rad, że historia naszej ojczyzny jest dla tak wielu ludzi nauki z całego świata fascynującym tematem badań, dysertacji i rozpraw. - Aż do czasu II wojny światowej Polska nie była krajem jednolitym pod względem narodowościowym. Pomimo różnicy języków, wiary i obyczajów mieszkańcy Rzeczypospolitej odnajdywali w niej swoje miejsce i odczuwali przynależność do wspólnoty. W moim rodzinnym Szczecinie nauczyliśmy się, że można i trzeba, szanując siebie nawzajem, utrzymywać swoje tradycje i żyć w zgodzie, budując dobrobyt Ziem Zachodnich - przekonywał marszałek Senatu RP.
I dodał: - Zewnętrzne, wyważone i zdystansowane spojrzenie na naszą historię jest bardzo cenne. Dzięki pracy zagranicznych historyków możemy lepiej zrozumieć naszą teraźniejszość oraz rolę i miejsce Polski we współczesnej Europie i świecie.
Wykład inauguracyjny tegorocznego kongresu wygłosił brytyjski historyk Timothy Garton Ash, specjalizujący się w powojennej historii Europy. Historyk zaprezentował drogę od Europy powojennej do Europy po zburzeniu muru berlińskiego i z powrotem.
IV Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski odbywa się cyklicznie co 5 lat. Do udziału w nim zostali zaproszeni historycy, archeolodzy, historycy sztuki, antropolodzy, socjolodzy, literaturoznawcy, językoznawcy i kulturoznawcy. Zakres tematyczny sesji i prezentacji kongresowych będzie bardzo szeroki. Swoją sesję będą mieli również doktoranci. Tradycyjnie odbędzie się sesja posterowa ciesząca się dużym zainteresowaniem zarówno prelegentów, jak i uczestników wydarzenia. Jeden z paneli poświęcony będzie instytucjom wspierającym naukowców w badaniach nad polską historią, w którym zaprezentuje się wiele ważnych ośrodków między innymi z Europy i Stanów Zjednoczonych. Specjalne sesje będą mieli także przedstawiciele muzeów i archiwów. Kongresowi towarzyszy także wiele innych wydarzeń promujących Kraków jako miasto uniwersyteckie.
Organizatorem IV Kongresu Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski jest Polskie Towarzystwo Historyczne wraz z Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem Pedagogicznym w Krakowie, Muzeum Historii Polski, Muzeum Krakowa i Międzynarodowym Centrum Kultury.
