W niedzielę 18 lutego z okazji Dnia Nauki Polskiej odbyła się uroczysta gala, podczas której minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek wręczył nagrody najbardziej wyróżniającym się przedstawicielom środowiska naukowego i akademickiego. W gronie uhonorowanych znalazły się prof. Monika Brzychczy-Włoch i prof. Agnieszka Słowik z Wydziału Lekarskiego UJ CM oraz prof. Małgorzata Barańska z Wydziału Chemii UJ.
Gala Nauki Polskiej została zorganizowana w przeddzień Dnia Nauki Polskiej, obchodzonego 19 lutego, w dniu urodzin Mikołaja Kopernika. Święto zostało ustanowione w 2020 r. i jest obchodzone po raz piąty. Podczas uroczystości w auli głównej Politechniki Warszawskiej wręczono Nagrody Ministra Nauki. Przedstawiciele świata nauki i szkolnictwa wyższego otrzymali je w 5 kategoriach: za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, dydaktycznej, wdrożeniowej, organizacyjnej oraz za całokształt dorobku.
Resort nauki poinformował, że otrzymał 101 wniosków o przyznanie nagród. Spośród nich 95 zostało skierowanych do oceny merytorycznej. Zgłoszenia oceniał zespół doradczy składający się z reprezentantów środowiska akademickiego z poszczególnych dziedzin nauki lub sztuki. Minister nauki przyznał 59 nagród, w tym 50 indywidualnych i 9 zespołowych.
Za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności wdrożeniowej została uhonorowana prof. Monika Brzychczy-Włoch, będąca kierownikiem Zakładu Molekularnej Mikrobiologii Medycznej UJ CM. Nagroda ta jest uhonorowaniem wieloletniego wysiłku podjętego w związku z procesem komercjalizacji wynalazków opracowanych w ramach badań nad paciorkowcami z grupy B (ang. Group B streptococci, GBS), zakończonego wdrożeniem w postaci udzielenia podmiotowi zewnętrznemu - firmie CHDE Polska SA przez Uniwersytet Jagielloński licencji wyłącznej na 2 opatentowane wynalazki. Przedmiotem wynalazków jest nowy produkt do diagnostyki GBS u kobiet w ciąży. Test ten daje możliwość detekcji swoistych przeciwciał przeciwko GBS, co umożliwia szybkie rozpoznanie stanu klinicznego pacjentki i wdrożenie celowanej terapii lub okołoporodowej profilaktyki antybiotykowej.
Dążenia prof. Moniki Brzychczy-Włoch do skomercjalizowania wynalazków i zaangażowanie w ich sukcesywny rozwój doprowadziły nie tylko do pozyskania dofinansowania na kolejne etapy prac badawczo-rozwojowych w ramach projektu TANGO 2 ("Innowacyjny test diagnostyczny do wykrywania zakażeń S. agalactiae i nosicielstwa wśród ciężarnych"), ale przede wszystkim do pozyskania inwestora branżowego. Podjęte przez nią działania promocyjne oraz merytoryczne, w tym zaawansowane rozmowy z firmami, na które zawsze była otwarta oraz do których była zawsze bardzo chętna i rzetelnie przygotowana, doprowadziły do nawiązania współpracy z firmą CHDE Polska z siedzibą w Rzeszowie. Spółka ta zdecydowała się na dołączanie do ww. projektu jako partner biznesowy, aktywnie uczestnicząc i częściowo finansując w formie wkładu własnego badania fazy B+R. Rezultaty badawcze okazały się na tyle atrakcyjne i obiecujące, że na mocy zawartej umowy Uniwersytet Jagielloński udzielił CHDE Polska SA licencji wyłącznej na ww. wynalazki. 30 czerwca 2022 roku spółka stała się ich prawowitym licencjobiorcą i użytkownikiem.
Kolejną laureatką Nagrody Ministra Nauki jest prof. Małgorzata Barańska, kierownik Zakładu Fizyki Chemicznej UJ, którą wraz z zespołem wyróżniono za opracowanie nowatorskiej metodologii bioobrazowania molekularnego i aktywnym transferze tej wiedzy do klinik. Wpisuje się ona w zakres uzyskania nowej wiedzy i prac rozwojowych, w wyniku których utworzono i ulepszono istniejące techniki obrazowania. Zespół profesor Barańskiej prowadzi działalność naukową od wielu lat, ale szczególnie w latach 2021-22 jego aktywność przyniosła spektakularne efekty na wielu płaszczyznach, a możliwe to było dzięki wyróżniającej się aktywnością jego członków w pozyskiwaniu funduszy na rozwój technik i utworzeniu zespołu badawczego. W latach 2021-2022 prowadzili oni badania w ramach 14 projektów o łącznej kwocie ok. 17 mln zł uzyskanych w konkursach krajowych (NCN, FNP, MNiE) i Komisji Europejskiej. Początkiem 2023 roku pozyskano kolejne 5 mln zł w ramach grantu MAESTRO.
Fundamentem badań naukowych zespołu jest utworzenie laboratorium bioobrazowania molekularnego opartego na komplementarnych technikach spektroskopowych umożliwiających ultraszybkie pomiary wysokiej czułości i rozdzielczości. Jest to jedyna tego typu pracownia w Polsce.
Wybitnym osiągnięciem naukowym zespołu prof. Małgorzaty Barańskiej w latach 2022-2023, a opartym na nowych autorskich rozwiązaniach technicznych, jest budowa mikroskopu do obrazowania techniką wymuszonego rozpraszania ramanowskiego. To jedyny taki układ w Polsce. Ta technika zostanie też wdrożona w przenośny spektrometr do pomiaru komórek w przepływie. Planowane jest jego skomercjalizowanie i wykorzystywanie w klinice. To przełomowe, nowatorskie podejście w diagnostyce chorób nowotworowych jest wynikiem metodologii opracowanej przez badaczy Zakładu Fizyki Chemicznej UJ i zgłoszonej do opatentowania. Domeną badawczą zespołu jest też opracowywanie nowatorskich metod do zastosowań w badaniach przedklinicznych i klinicznych (spektralna farmakologia, cytologia, histologia), których dowód koncepcji i stosowalność są weryfikowane we ścisłej współpracy z medycznymi i klinicznymi ośrodkami w Krakowie, Warszawie, Łodzi i Wrocławiu.
Nagrodę Ministra Nauki za całokształt dorobku otrzymała prof. Agnieszka Słowik, która kieruje Katedrą i Kliniką Neurologii UJ CM oraz Oddziałem Klinicznym Neurologii w Szpitalu Uniwersyteckim w Krakowie. Uhonorowana jest autorką ponad 350 publikacji z zakresu neurologii, promotorką 13 doktoratów, a także beneficjentką kilkunastu grantów krajowych i międzynarodowych. Jest członkiem licznych organizacji naukowych, w tym European Stroke Organisation, American Heart Association, American Academy of Neurology i prestiżowego American Neurological Association. Od 2007 roku należy do Międzynarodowego Konsorcjum Genetyki Udaru Mózgu. Jest laureatką kilkunastu nagród za działalność naukową. Od 2019 roku jest konsultantem krajowym w dziedzinie neurologii.
Wraz z prof. Tadeuszem Popielą stworzyła małopolski program leczenia ostrego udaru niedokrwiennego mózgu za pomocą trombektomii mechanicznej koordynowany przez Uniwersyteckie Centrum Interwencyjnych Terapii Ostrego Udaru Mózgu. To pierwszy w Polsce innowacyjny system organizacyjny, stworzony na bazie istniejących już zasobów ludzkich i sprzętowych, umożliwiający całodobowy dostęp dla wszystkich potrzebujących mieszkańców Małopolski do najnowocześniejszego, interwencyjnego, wewnątrztętniczego leczenia ostrego udaru niedokrwiennego mózgu. Leczenie udaru mózgu za pomocą trombektomii mechanicznej dotyczy chorych na udar niedokrwienny spowodowany zamknięciem największych naczyń mózgowych, tzn. takich z najbardziej niekorzystnymi rokowaniami.
Ustanowiony w 2020 roku Dzień Nauki Polskiej jest okazją do upamiętnienia osiągnięć najwybitniejszych polskich uczonych, którzy na stałe wpisali się w historię nauki, dokonując przełomowych odkryć w różnych dziedzinach. To również wyraz uznania dla współczesnych polskich badaczy, a także inspiracja do podejmowania przedsięwzięć naukowych oraz wzmacniania zainteresowania nauką i jej popularyzowania w społeczeństwie.
