"Chłopki. Opowieść o naszych babkach", "Sensacyjne życie ptaków. Pierzaste wampiry, tęczowe albatrosy i trujące przepiórki", "Bebechy czyli ciało człowieka pod lupą" oraz "Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka" - to tytuły, które zostały wybrane Mądrymi Książkami Roku 2023. Tegorocznych zwycięzców ogłoszono podczas gali wręczenia nagród, która odbyła się 23 maja w ramach Copernicus Festival.
W tym roku tradycyjnie nominowanych było 15 tytułów w 4 kategoriach: Mądra Książka Roku dla Dorosłych, Mądra Książka Roku dla Dzieci, najlepsza książka w opinii społeczności akademickiej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz najlepsza książka według internautów i czytelników "Gazety Wyborczej", patrona medialnego konkursu.
- Zawsze podkreślam, że to dla mnie olbrzymia przyjemność brać udział w uroczystości nie tylko mądrych książek, ale i mądrych ludzi. Tych, którzy czytają książki, uważam za ludzi inteligentnych i ciekawych świata. Dziś mamy uroczyste wręczenie nagród, ale według mnie dla każdego czytelnika uroczystością jest spotkanie z książką. Każdemu polecam udział w takich uroczystościach. Nominowane książki są najlepsze jedynie w opinii jury, ale tak naprawdę na rynku jest teraz olbrzymia ilość mądrych książek - powiedział prof. Stanisław Kistryn, członek jury i pełnomocnik rektora UJ ds. współpracy w ramach Una Europa.
Pierwsza statuetka, w kategorii nagroda społeczności akademickiej UJ, powędrowała do Joanny Kuciel-Frydryszak za "Chłopki. Opowieść o naszych babkach" (Wydawnictwo Marginesy). Autorka pozwala nam przenieść się do końca XIX i początków XX wieku, by poznać losy wywodzących się ze wsi kobiet. Dała naszym babkom i prababkom twarze oraz z empatią przybliżyła ich, nieraz bardzo bolesne, życie. Dzięki temu łatwiej będzie nam zrozumieć nie tylko naszą historię, ale i nas samych.
- Mam nadzieję, że wymienię wszystkie powody, dla których ta nagroda jest dla mnie tak ważna. Po pierwsze Kraków, bo to tu na targach książki zdecydowałam, że napiszę książkę o kobietach wiejskich żyjących w międzywojennej Polsce i że nadam jej tytuł "Chłopki". Stało się to pod wpływem opowieści o kolejnej babci, która mieszkała na wsi, której życie było ciężkie, ale odmieniło się dzięki służbie. Była to babcia, która za pieniądze na służbie kupiła sobie pierwsze buty. Ta nagroda jest także ważna z tego powodu, że moje książki, w tym "Chłopki", są pisane w popularyzatorski sposób, ale także bazują na źródłach naukowych, które są dla mnie niezwykle ważne. Każda moja książka ma konsultanta historycznego. W przypadku "Chłopek" była to dr Monika Piotrowska-Marchewa z Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest to kolejny powód, z którego cieszę się, że to społeczność akademicka nagrodziła moją książkę - powiedziała Joanna Kuciel-Frydryszak.
Kolejną nagrodę otrzymał polski ornitolog i doświadczony popularyzator wiedzy przyrodniczej Adam Zbyryt, którego w głosowaniu wybrali internauci i czytelnicy "Gazety Wyborczej". "Sensacyjne życie ptaków. Pierzaste wampiry, tęczowe albatrosy i trujące przepiórki" (Wydawnictwo Poznańskie) oferuje fascynujący wgląd w tajemnicze aspekty ptasiego świata i pokazuje zadziwiające zachowania różnych zwierząt. A jako że szczególne miejsce zajmują tu rodzime gatunki, powinna być to pozycja obowiązkowa dla każdego miłośnika natury.
Zwycięzców w pozostałych 2 kategoriach wyłoniło jury w składzie: prof. Stanisław Kistryn (UJ), dr Monika A. Koperska (Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki, MAK Art & Science Productions), dr Kamil Kopij (UJ, Madre Książki), Michał Olszewski ("Gazeta Wyborcza"), Marta Seweryn (Carbon Footprint Foundation), Aleksandra Stanisławska (Crazy Nauka), Leszek Szumlas (Mądre Książki), Marta Alicja Trzeciak (Mądre Książki i Centrum Nauki Experyment w Gdyni).
Mądrą Książką Roku dla Dzieci zostały "Bebechy, czyli ciało człowieka pod lupą" Adama Mirka i Katarzyna Cerazy (ilustracje), które ukazały się nakładem Wydawnictwa Znak Emotikon. To zabawny i edukacyjny atlas, który zabiera czytelników w fascynującą podróż po zakamarkach ludzkiego organizmu. Dzięki "Bebechom" dowiemy się, dlaczego jelita to tak naprawdę wesołe mikrofony, dlaczego serce bije jak zakochany dinozaur, a mózg czasem zachowuje się jak kapryśny reżyser teatralny. Ta książka to prawdziwa uczta dla oczu i umysłu, która pozwoli nam spojrzeć na nasze ciała zupełnie inaczej.
Główną nagrodę w tegorocznym konkursie przyznano Robowi Dunnowi, którego "Historia naturalna przyszłości. Co prawa przyrody mówią o losie człowieka" (Wydawnictwo Copernicus Center Press) zdobyła tytuł Mądrej Książki Roku 2023. Autor przedstawia w niej jedyną w swoim rodzaju historię przyszłości planety w dwóch scenariuszach - z człowiekiem i bez niego. Aby przetrwać, ludzie są zmuszeni do wykorzystania swojej wiedzy na temat innych gatunków, zrozumienia praw rządzących naturą i życia w zgodzie z nimi. Rob Dunn zwraca też uwagę na wiele takich zależności, które są widoczne między innymi w doborze naturalnym, uodpornianiu się organizmu na antybiotyki czy ewolucji nowych i coraz groźniejszych wirusów.
- Książka ta analizuje zasady rządzące światem natury, to jak wpływają one na nasze codzienne życie oraz jak mogą wpływać na życie naszych potomków za tysiące, a nawet miliony lat. Mam nadzieję, że okaże się ona istotna zarówno dla dzisiejszych czytelników, jak i dla tych w odległej przyszłości. Bardzo dziękuję za to wyróżnienie - powiedział Rob Dunn w przygotowanym nagraniu wideo.
Organizatorem konkursu Mądra Książka Roku jest Uniwersytet Jagielloński - właściciel portalu Mądre Książki. Tegoroczni partnerzy to Copernicus Festival, "Gazeta Wyborcza", Program "Inicjatywa Doskonałości - Uczelnia Badawcza" w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz księgarnia De Revolutionibus Books i portal Cafe Nauka.
